Przyczyny wewnętrzne
I Państwo nie było w pełni scentralizowane. Ziemie wchodzące w skład nowego kraju były nadal zróżnicowane pod względem innej tradycji plemiennej ciągle żywej wśród ludności. Naturalne przeszkody pomiędzy poszczególnymi krainami nie sprzyjał zamazywaniu się różnicy pomiędzy poszczególnymi polskimi plemionami. Nadal istniał silny separatyzm na Mazowszu i Małopolsce. Inne, oddalone od siebie terytoria plemienne, natomiast ciążyły ku innym ośrodkom państwowym (np. Morawy do państwa czeskiego) lub odzyskania niepodległości (Pomorze Zachodnie). Panująca powszechnie gospodarka naturalna nie wzmacniał także handlu międzyregionalnego i zacieniania przez to różnic plemiennych.
II Niezadowolenie ludności z powodu wzrostu powinności wobec władzy świeckiej (od wprowadzenia chrześcijaństwa) i kościelnej, w postaci nowych obowiązków czy opłat w naturze. Częste wojny prowadzone przez pierwszych Piastów ujemnie wpływały na położeniu ogółu ludności, na której barkach spoczywało szereg obowiązków wojskowych. Wojny nie przynosiły bogactwa chłopstwu. Łupy gromadzone były przez władcę i wojów. Jeszcze za życia Bolesława Chrobrego pojawiły się bunty ludności (o bliżej nieznanej sile) będące efektem odciążeń nałożonych na cele wojenne i administrację.
III Wzrost pozycji możnych i ich aspiracji politycznych w związku z częstymi wojnami. Tylko autorytet silnego władcy (jakim był Bolesław Chrobry) i zwycięskie wojny ograniczały wpływ arystokratów. Wraz z klęskami militarnymi budziły się aspiracje możnych, a wśród ludności znikało przekonanie, że władza książęca jest w stanie zagwarantować bezpieczeństwo. W efekcie na Mazowszu władzę pochwycił były cześnik Miesza, Masław.
IV Podkopanie autorytetu władcy, związane z konfliktami w rodzinie panującej. Mieszko II, chociaż próbował kontynuować twardą politykę ojca, nie był wstanie usunąć niebezpieczeństwa ze strony swoich braci, Bezpryma i Ottona. Wraz z zaprzestaniem wojen ofensywnych (i przejściem do walk obronnych) podupadł jeszcze bardziej autorytet władcy. Wygasło także źródło łupów, dzięki którym wzbogacali się wojownicy, możni i skarb centralny.
V Wzrost nastojów antychrześcijańskich (tzw. reakcja pogańska). Przyjęcie nowej wiary nie oznaczało chrystianizacji całego kraju. Proces ten wymagał wielu lat. Tylko możne rodziny i ich otoczenie przyjęły chrześcijaństwo, reszta ludności pobieżnie słyszała o nowym Bogu, czcząc nadal stare bóstwa. Zwiększenie powinności w związku z pojawienie się instytucji Kościoła, tylko dodało tylko niechęci wobec nowej religii.
Przyczyny zewnętrzne
Sąsiednie państwa, Niemcy, Czechy, Ruś i Węgry, dążyły do odzyskania utraconych na rzecz Polski ziem. Mieszko II został ogłoszony fałszywym chrześcijaninem, gdyż, z braku sprzymierzeńców, był zmuszony do sojuszu z pogańskimi Lucicami.
Kryzys państwowości polskiej za czasów pierwszych Piastów
Dokładnie Gall Anonim tak pisze na temat wewnętrznych niepokojów w królestwie Mieszka II: "I choć tak wielkie krzywdy i klęski znosiła Polska od obcych, to jeszcze nierozsądniej i sromotniej dręczoną była przez własnych mieszkańców. Albowiem niewolnicy powstali na panów, wyzwoleńcy przeciw szlachetnie urodzonym, sami się do rządów wynosząc, i jednych z nich na odwrót zatrzymali u siebie w niewoli, drugich pozabijali, a żony ich pobrali sobie w sprośny sposób i zbrodniczo rozdrapali dostojeństwa. Nadto jeszcze, porzucając wiarę katolicką - czego nie możemy wypowiedzieć bez płaczu i lamentu - podnieśli bunt przeciw biskupom i kapłanom Bożym i niektórych z nich, jakoby w zaszczytniejszy sposób, mieczem zgładzili, a innych, jakoby rzekomo godnych lichszej śmierci, ukamienowali."
Kronika Wielkopolska z XIII/XIV wieku zawiera informacje o tym co mogło dziać się w czasie tajemniczych lat chaosu w kraju: "Gdy [Mieszko II] umarł w roku Pańskim 1033 [pomyłka kronikarza - 1034 rok], nastąpił po nim pierworodny syn jego Bolesław. Skoro ten został ukoronowany na króla, wyrządził swej matce wiele zniewag. Matka jego pochodząca ze znakomitego rodu, nie mogąc znieść jego niegodziwości, zabrawszy maleńkiego syna swego Kazimierza, wróciła do ziemi ojczystej w Saksonii, do Brunszwiku, i umieściwszy tam syna dla nauki miała wstąpić do jakiegoś klasztoru zakonnic. Bolesław zaś z powodu srogości i potworności występków, których się dopuszczał, źle zakończył życie i choć odznaczony został koroną królewską, nie wchodzi w poczet królów i książąt Polski."
