I Wielkie Księstwo Litewskie było krajem rozbitym wewnętrznie (ze względu na system dziedziczenia) zamieszkałym przez ludy o różnej tradycji, kulturze i języku. Sojusznik zewnętrzny mógł pomóc Litwie zachować integralność terytorialną:

Sukcesy armii litewskiej (1*) i podbicie dużych obszarów doprowadziło do konfliktów z sąsiadami, którzy zagrażali Litwie – Zakon Krzyżacki (2*) dążył do połączenia swoich posiadłości w Inflantach i Prusach, które były rozdzielone terytoriami litewskimi (Żmudź). Krzyżacy dążyli także do chrystianizacji Litwinów i ewentualnego powiększenia swojego terytorium kosztem innych obszarów Litwy. Na wschodzie odradzające się Wielkie Księstwo Moskiewskie rościło sobie prawo do opanowanych przez Litwę ziem ruskich, co miało o tyle sens, że większość mieszkańców ogromnego państwa litewskiego była Rusinami wyznającymi prawosławie (tak jak mieszkańcy moskiewskiego państwa). Zagrożenie istniało także na południowych granicach, które sąsiadowały z Tatarami nadal stanowiącymi znaczną siłę wojskową w regionie. Południoworuskimi ziemiami Litwy zainteresowani byli również Węgrzy.

II Polska, jak i Litwa potrzebowały sprzymierzeńca do walki z zakonem krzyżackim, który zagrażał obydwu tym państwom. Dzięki sojuszowi obydwa te kraje miały szanse odzyskać utracone na rzecz Krzyżaków ziemie (Pomorze przez Polskę i Żmudź przez Litwę).

III W dalszej kolejności sojusz mógł dopomóc w odzyskaniu innych ziem polskich (Śląska) i pozyskaniu nowych terytoriów (Rusi Czerwonej). Sojusz polsko – litewski skierowany byłby wówczas przeciwko innym konkurentom do tych ziem – Moskwie, Węgrom i Tatarom.

IV Otwarcie nowych dróg handlowych dla Litwy w kierunku zachodnim oraz Polski (na Zachód) w przypadku odzyskania Pomorza (Zakon blokował drogi handlowe) i zabezpieczenia terytoriów Rusi Czerwonej.

V Sojusz z chrześcijańskim państwem polskim wprowadzał Litwę, jako ostatni pogański kraj w Europie, w krąg państw chrześcijańskich, dzięki czemu kraj mógł korzystać z osiągnięć cywilizacji zachodniej za pośrednictwem Polski i Kościoła. Zakon krzyżacki nie mógł dłużej używać argumentu chrystianizacji jako pretekstu do najazdów na Litwę jako pogański kraj.

VI Zaprzestanie łupieżczych najazdów litewskich na Polskę (Mazowsze) oraz zapobieżenie konfliktowi o ziemie ruskie – obydwa państwa dążyły do kontroli tych ziem. Współpraca mogła pomóc w wyeliminowaniu innych konkurentów dążących do kontroli nad tymi terenami (Tatarzy).

VII Magnaci polscy liczyli na rozszerzenie swojej domeny na nowe terytoria – ziemie ruskie. Z drugiej strony możnowładcy i szlachcice litewscy liczyli na uzyskanie podobnych przywilejów jak ich polscy odpowiednicy.

VIII Dzięki małżeństwie Władysława Jagiełły (obcokrajowiec) z małoletnią Jadwigą, magnateria mogła uzyskać dalsze przywileje od nowego króla, któremu zależało na kontynuacji dziedzictwa tronu swoich potomków.

IX Wzmocnienie potęgi i prestiżu obydwu państw. Jagiełło obiecał (według interpretacji strony polskiej) połączenie Litwy z Polską, co stworzyłoby duży i silny organizm państwowy.

(1*) Opis wojskowości litewskiej znajduje się za tym linkiem.


(2*) Opis wojskowości krzyżackiej znajduje się za tym linkiem.




Przybycie do Polski Jagiełły słowami Jan Długosza




"Jagiełło, wielki książę litewski, wybrawszy się w celu objęcia rządów królestwa polskiego i zaślubienia królowej Jadwigi, z bracią swoimi i licznym dworu orszakiem, prowadząc z sobą wozy wyładowane skarbami i rozlicznymi sprzęty i ozdoby, przyjechał wreszcie do Polski. Prowadzili go posłowie polscy naprzód przez Lublin, gdzie z umysłu dni kilka zabawił, aby wieść o jego przybyciu rozeszła się wprzódy między panami. Z Lublina wolną i nieskorą jazdą zbliżał się ku Krakowu. Niewielu panów polskich wyjechało na jego spotkanie; powitał go jednak celniejszy między innymi Spytko z Melsztyna,64 wojewoda krakowski, którego przybycie książęciu Jagiełłę nader było wdzięczne; ale do Krakowa do królowej Jadwigi zgromadziła się natychmiast wielka liczba prałatów i panów, którzy najusilniejszymi prośbami i namowy pracowali nad Jadwigą, aby z uwagi na tak wielką korzyść wiary chrześcijańskiej, której od Polaków oczekiwano, nie wzbraniała się małżeństwa z pogańskim książęciem.
Długo i uporczywie królowa opierała się temu małżeństwu z powodu związków dawniej już z Wilhelmem zawartych. Wysłała nareszcie jednego z zaufańszych dworzan, Zawiszę z Oleśnicy do książęcia Jagiełły z poleceniem, aby go poznał, przypatrzył się jego twarzy i postawie, a potem jak najspieszniej wróciwszy dał jej rzetelny obraz jego postaci i przymiotów. Zakazała przy tym, aby się nie ważył od książęcia Jagiełły żadnego przyjmować podarunku. Jagiełło domyśliwszy się, że wysłaniec królowej przybył dla poznania jego urody i budowy ciała, wiedział bowiem, jak fałszywe o jego szpetnej postaci rozgłoszono wieści, przyjął go nader ludzko i uprzejmie; aby zaś dokładniej się przypatrzył nie tylko jego urodzie, ale i budowie pojedynczych ciała części, wziął go ze sobą do łaźni. Ten więc przyjrzawszy się mu do woli i_z dokładnością, a odmówiwszy przyjęcia upominków, którymi go Jagiełło chciał obdarzyć, wrócił do królowej Jadwigi i oznajmił, że książę Jagiełło wzrostu średniego, szczupłej postawy, budowę ciała miał składną i przystojną, wejrzenie wesołe, twarz ściągłą, bynajmniej nie szpetną, obyczaje poważne i książęcej godności odpowiednie. A tak uspokoił królową Jadwigę, z dawna stroskaną, bo uprzedzoną o jego szpetności i grubych obyczajach.
Gdy więc królową nieco ukojono w smutku, wyjechało wielu panów polskich na powitanie Jagiełły i z większą już zgodą i jednością poczęto radzić o wszystkim. Książę Jagiełło wysłał z Sandomierza Dymitra z Goraja, podskarbiego królestwa polskiego, który z innymi panami polskimi już był wprzódy naprzeciw niemu wyjechał, do Prus, do Konrada Zollnera, mistrza pruskiego, z zaproszeniem, ażeby osobiście przybył do Krakowa i przy chrzcie a oczyszczeniu się Jagiełły ze sprośności pogaństwa służył mu za ojca chrzestnego, a potem towarzyszył obrzędom koronacji i zaślubin z królową. Ruszywszy na koniec z Sandomierza, przybył dnia dwunastego lutego we wtorek do Krakowa i w licznym otoczeniu nie tak litewskich i ruskich, jako raczej polskich panów, z wielką okazałością i przepychem odprawił wjazd do miasta; skąd potem odprowadzony na zamek, szedł prosto do królowej Jadwigi, która go w swych komnatach królewskich, w towarzystwie wielu panien dworskich i niewiast przyjęła i powitała. Jagiełło przypatrzywszy się z wielkim podziwieniem jej urodzie (nie było bowiem podówczas, jak mówiono, piękniejszej w całym świecie niewiasty), nazajutrz posłał jej przez książąt Witolda, Borysa i Świdrygiełłę65 kosztowne bardzo upominki w złocie, srebrze, klejnotach i szatach. Już bowiem wtedy książę Witold, pogodziwszy się z bratem, z Prus był powrócił."


Małżeństwo Jadwigi Andegawen (1374 - 1399), królowej Polski i księcia litewskiego Władysława Jagiełły (1352 - 1434), zapoczątkowało unię pomiędzy Polską i Litwą.


Unia personalna w Krewie
Unia realna w Lublinie
Pełne zjednoczenie ...
...i Koniec

Unia personalna w Krewie
Unia Polski i Litwy, zawarta w Krewie (1385 rok) była pierwszą z siedmiu unii jakie zawiązały ze sobą obydwa państwa. Była to unia personalna czyli związek łączący obydwa kraje osobą władcy (król w Polsce, Wielki Książę Litewski na Litwie w założeniu), przy zachowaniu odrębności prawnej, politycznej, wojskowej (oddzielna armia) i finansowej (skarb). Zgodnie z dalszymi umowami (unia w Horodle – 1413 rok) Litwa była niezależnym politycznie krajem na czele którego będzie stać podległy królowi polskiemu książę, którym został Witold, brat Jagiełły. Po jego śmierci tron wielkoksiążęcy na Litwie miał być obsadzany za zgodą króla Polski.

Unia realna w Lublinie
Unia realna (w rzeczywistości pół-realna) – została zawarta w Lublinie (1569 roku). Od teraz Polska (Korona) i Litwa (Wielkie Księstwo) tworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Kraje te łączyła nie tylko osoba władcy ale również wspólny sejm, polityka zagraniczna oraz system monetarny. Wojsko, urzędy i skarb nadal były osobne.

Pełne zjednoczenie
Formalnie odrębność ustrojowa Polski i Litwy została zniesiona przez Konstytucję 3 Maja (1791 rok), która powołała do życia Rzeczpospolitą Polską.

Koniec
Kres kilkuwiekowemu związkowi Obojga Narodów położył III rozbiór Polski (1795 rok).