ud znany jako Osmanowie (lub bardziej ogólnie Turcy Osmańscy) wyłonił się w połowie XII wieku jako grupa plemienna Turków Ozugów z plemienia Kajy. Niezależnie od sprzecznych wyobrażeń na temat etnicznego, społecznego czy kulturowego pochodzenia Turków osmańskich, geograficznie pochodzili oni z wewnętrznych stepów Azji i wzgórz Ałtaju, co silnie łączy ich z tradycją wojskową Azji Środkowej. Ozugowie stanowili pierwotnie kilka tysięcy jurt, których mieszkańcy wędrowali na zachód wraz z szachem Chorezmu Dżelala ad-Dinem. Ludzie ci następnie zaciągnęli się na służbę seldżuckiego sułtanatu Rumu pod wodzą legendarnego Ertoguła, który dotrzymał od sułtana niedużą posiadłość feudalną w bardzo niestabilnym regionie, tuż nad samą granicą bizantyjską (nad rzeką Sangarius). Ludzie Ertoguła weszli tym samy w skład narodowości tureckiej tworzącej się pod panowaniem Seldżuków. W 1299 r., po śmierci Ertoguła, na przywódcę plemiennego został wybrany jego syn Osman I (1280-1324) - faktyczny założyciel dynastii.
Osman odziedziczył nie tylko luźną grupę plemienną, ale także korzystne, chociaż niebezpieczne, położenie geograficzne obok zdezorganizowanej i słabej granicy bizantyjskiej. Od początku XIV wieku następuje bowiem rozbicie sułtanatu rumskiego na dziesięć emiratów, wśród których znajduje się także emirat osmański. Tak więc Osman najpierw musiał walczyć nie z Bizantyjczykami, lecz z sąsiednimi Tatarami, aby zabezpieczyć swoją pozycję. Następnie Turcy osmańscy skierowali swoją ekspansję i podboje przeciwko podupadłemu cesarstwu bizantyjskiemu. Po pokonaniu armii bizantyjskiej na równinie Bafeus w 1301 roku, Osmanowi udało się utworzyć niezależny byt polityczny.
Bitwa pod Bafeus była wynikiem decyzji Bizantyjczyków zaatakowania Osmanów w celu uwolnienia Nicei (współczesny Iznik), która była strategicznie i emocjonalnie bardzo ważna dla obu stron, od osmańskiego oblężenia. Bitwa ta może posłużyć jako przykład opisania składu wczesnej armii osmańskiej;
Pierwotnie Turcy opierali się na systemie wojskowym stosowanym powszechnie także przez inne plemiona stepowe który z pewnością był siłą zdominowaną przez kawalerię z ograniczoną liczbą piechoty. Wojownicy byli więc nomadami-jeźdźcami, przy czym, podobnie jak w innych koczowniczych społeczeństwach euroazjatyckich, także wśród Turków rozróżnienie między cywilami a wojskiem mogło być bardzo trudne. Wszyscy zdolni do walki zwolennicy rodu Osmanów mogli brać i brali udział w najazdach lub w obronie, jeśli zaszła taka potrzeba. Kawaleria składała się z koczowniczych konnych łuczników pochodzenia plemiennego i ochotników z innych krajów muzułmańskich, przede wszystkim z tureckich emiratów Azji Mniejszej, którzy wstępowali na służbę osmańską nęceni możliwościami zdobycie łatwych łupów i nowych ziem. Drapieżne najazdy nazywano po turecku akin, a biorących w nich udział - akinidami (później, w miarę umacniania się islamskiego charakteru państwa, zaczęto preferować termin gazi, czyli wojownika za wiarę). Akinidzi, stepowo-nomadyczna kawaleria, byli główną siłą władców Turcji (do połowy XIV wieku). Oddziały te, uzbrojone w szable i łuki, podejmowały samodzielne ataki na tereny nieprzyjacielskie jak i był wykorzystywane do prowadzenia działań osłonowych w czasie kampanii wojennych. Jeźdźcy ci byli też nieregularną siłą wykorzystywaną jako oddziały uderzeniowe.
Okres formowania się zawodowej armii
Ponieważ wśród koczowników wszyscy zdrowi mężczyźni byli wojownikami, a lekka jazda turecka, jak u wszystkich nomadów, odznaczała się wielką ruchliwością, Osmanowie mogli szybko, w razie konieczności, skoncentrować znaczne siły militarne. Oddziały te odznaczały się wysokimi walorami bojowymi, a dzięki panującemu wówczas systemowi patriarchalno-feudalnemu, były bardziej zwarte niż wojsko bizantyjskie. Wojownicy walczyli zgodnie z klasyczną taktyką tradycji stepowych: wykorzystując skuteczny wywiad o przeciwniku, dogodny dla siebie wybór pola bitwy, nękania przeciwnika kolejnymi szarżami kawalerii i salwami strzał, wykorzystywania zasadzek i pozorowanego odwrotu celem dezorganizacji formacji bojowej wroga, i wreszcie, zniszczenie uciekającego lub wycofującego się przeciwnika poprzez jego okrążenie.
Jednak, oprócz zróżnicowanych grup wojowników, od samego początku istniały stosunkowo niewielkie, ale dobrze zorganizowane i wyszkolone siły, które gromadziły się wokół władcy i służyły bezpośrednio pod jego dowództwem w czasie wojny i pokoju.
Dzięki takiej organizacji władcy otomańscy podbijali kolejne ziemie cesarstwa na których osiedlali ludność turecką, oraz nadawali tureckim możnowładcom, za pomoc w ekspansji, cześć zdobytych ziem w lenna.
Oczywistym było, że ciągłe wojny pomiędzy Bizantyjczykami a Osmanami miała charakter religijny. Obie strony używały wiary do usprawiedliwiania i legitymizowania swoich celów wojny, ale w tym samym czasie były na tyle pragmatyczne, by korzystać z usług renegatów i najemników. Potrafiły też wypracować mechanizmy koegzystencji i współżycia i pod tym względem Osmanowie odnieśli większy sukces: byli na tyle tolerancyjni, by pogodzić wszystkie grupy religijne i etniczne, i bardziej pragmatyczni w zapożyczaniu i adoptowaniu przydatnych instytucji i metod od wroga. Poprzez tworzenie lokalnych sojuszów oraz zachęcanie do konwersji religijnej udało im się utrzymać podbite terytoria.
Dzięki powyższemu zwycięstwu nad chrześcijańskim Bizancjum Osman zyskał ważną reputację jako wojownika za wiarę, oraz opinię silnego, charyzmatycznego przywódcy, który potrafi zyskać poparcie swoich ludzi. Było to ważne, gdyż plemiona koczownicze w wielu przypadkach po prostu grupowały się wokół charyzmatycznego przywódcy. Chociaż ekspansja militarna i najazdy były usprawiedliwiane przez islam, osmańscy wojownicy nie byli ściśle wojownikami religijnymi, lecz raczej najeźdźcami szukającymi dóbr materialnych. Tym samy coraz więcej tureckich wojowników zaczęło zaciągać się pod jego przywództwo. Osmańscy łucznicy konni byli weteranami wielu kampanii pod flagą Seldżuków i być może innych islamskich potęg. W tym samym czasie wielu z nich walczyło jako najemnicy w bizantyjskich kampaniach przeciwko obcym mocarstwom lub rebeliantom co przyczynił się do poszerzenia ich wiedzy wojskowej. Co ważniejsze, doświadczenia wpłynęło również na relacje i solidarność między nimi, co może być przyczyną w większości pokojowego charakteru osmańskich podbojów sąsiednich emiratów i zdolności do bezproblemowego wcielania kolejnych żołnierzy do swoich kadr. Sukcesy militarne Osmana w walce z niewiernymi gwarantowały także coraz większe korzyści materialne dla jego zwolenników, a to było magnesem do przyciągnięcia kolejnych wojowników, osadników, derwiszów, uczonych religijnych i byłych urzędników seldżuckich lub innych emiratów. Pomimo iż Nicea nie upadła zgodnie z planem, zdobyto szereg małych bizantyjskich twierdz i miasta, a cała Bitynia z wyjątkiem dużych miast została zajęta. Tak więc ta data, 1301, może być przyjęta jako rok założenia niezależnego i suwerennego emiratu osmańskiego.
Podboje Turków Osmańskich
Syn Osmana, Orhan (1323/4 - 1362), zdobył miasto Bursa do którego przeniósł stolicę (1326 r.), Niceę (1331 r.), dokończył podbój posiadłości bizantyjskich w Azji Mniejszej, a następnie poprowadził swoich żołnierzy, przez cieśninę Dardanele, do Europy (1346 r.), ustanawiając w ten sposób na szachownicy państw siłę z którą należało się liczyć. W 1354 r. zajęty został ważny punkt oporu po europejskiej część Dardaneli - miasto Gallipoli, i tym samym rozpoczął się turecki podbój Półwyspu Bałkańskiego. Osmanowie mieli przy tym ułatwione zadanie gdyż tu się starli z rozdrobnionymi politycznie, walczącymi ze sobą i osłabionymi wojnami z Węgrami, Wenecja i Genuą, krajami bałkańskimi. Dynastia rozwijała się więc pod rządami sułtanów takich jak Murad I (1359-1389) (zdobycie Adrianopola, 1362 r. do którego przeniósł swoja rezydencję, zdobycie Macedonii, doliny rzeki Maricy) i Bajazyd I (1389-1402) (zniszczył byt państwowy Bułgarów, nałożył trybut na Serbię, zajął większość obszarów Azji Mniejszej, likwidując tym samym inne niezależne tureckie emiraty), ale w roku 1402 Tamerlan zmiażdżył Osmanów w bitwie pod Ankarą. Podczas bitwy żołnierze z byłych emiratów małoazjatyckich, ujrzawszy swoich emirów w obozie Tamerlana, zdradzili osmańskiego sułtana i niepodziewanie zaatakował centrum jego armii. Armia osmańska został rozgromiona, a sułtan pochwycony w czasie próby ucieczki, dostał się do niewoli gdzie wkrótce zmarł. Klęska ankarska przeszkodziła opanować Turkom resztki Bizancjum, które faktycznie ograniczone było Konstantynopola i niewielkich obszarów wokół (a także zmuszone do płacenie danin). Tamerlan wskrzesił większość z dawnych emiratów, a wśród Osmanów wybuchał wojna domowa o schedę. Upadek był jednak tymczasowy. Mehmed I (1402-1421) przywrócił przewodnią rolę w regionie domowi Osmanów w po wewnętrznej walce o władzę (1413 r.). Sułtan ów musiał się także zmierzyć z odnowionymi emiratami, republiką wenecką i rozruchami wewnętrznymi. Z Bizancjum Mehmed I zawarł natomiast sojusz, zwracając cesarstwu niektóre nadmorskie miasta. Za panowania Murada II (1421-1451), dynastia znów prosperowała, a państwo podjęło szeroko zakrojoną ekspansji zarówno na Bałkanach, jak i w Anatolii. Groźne niebezpieczeństwo zawisło znów nad Konstantynopolem, który jeszcze zdołał odeprzeć oblężenie w 1422 roku, ale utracił Saloniki. Ze zmiennym szczęściem armia osmańska walczyła przez pewien czas w Albanii i z Węgrami. W ostatnich dziesięcioleciach średniowiecza, armia Turków Osmańskich wkroczyła jednak w okres największych sukcesów militarnych. Okres ten rozpoczął się wraz z wstąpieniem Mehmeda II Zdobywcy na tron w 1451 r., i trwał przez panowanie Ahmeda I (1603-1617), kończąc się Długą Wojną z Habsburgami (rozpoczętą w 1593 r.) w 1606 roku. W tym okresie Osmanowie podbili resztki państwa bizantyjskiego, które zostało zredukowane do miasta Konstantynopola (ostatecznie zdobytego w 1453 r.), doszli się na północ do Dunaju i ruszyli na wschód Anatolii gdzie podbili greckie królestwo Trapezuntu i wszystkie emiraty. Koniec XV wieku przyniósł Osmanom także sukcesy w postaci uzależnienia chanatu krymskiego (1475 r.), co doprowadziło do długowiecznego konfliktu z Rzeczypospolitą i nieszczęściem dla ziemi ruskich, które regularnie były najeżdżane przez Tatarów Krymskich, mających wsparcie Osmanów, celem zdobycia łupów i niewolników, których następnie sprzedawali do Turcji. Armia osmańska podbiła również Serbię, księstwa chrześcijańskie w Grecji i słowiańskie królestwo Bośni. Ze zmiennym szczęściem trwały natomiast wojny z Wenecją oraz Węgrami.
Kształtowanie się nowoczesnej armii tureckiej
Szybka ekspansja militarna Turków Osmańskich była możliwa dzięki rozwojowi i zmianom w armii. Tylko dzięki reformom wprowadzonym na czasie, Osmanowie mogli nie tylko podbić, ale przede wszystkim przetrwać na samym początku swojej państwowości. W regionie znajdowały się bowiem byty polityczne, które były znacznie silniejsze niż ich emirat. Jednak to oni zdali sobie pierwsi sprawę, że faktycznie ich środkowoazjatyckie stepowo-nomadycznych korzenie, i w tym względzie podobieństwa do wczesnych armii turecko-mongolskich, są jednocześnie prawdziwą siłą i słabością.
Ogólna geografia i środowisko Bitynii miały istotny wpływ na osmańską armię: było to odpowiednie miejsce dla rolniczego i półkoczowniczego trybu ale nie nadawało się do prawdziwego, dawnego nomadycznego stylu życia. Dostępne pola nie były bowiem w stanie pomieścić i nakarmić dużej ilości koni potrzebnych prawdziwej koczowniczej armii - ich hodowla i utrzymanie wymagało bowiem rozległych stepowych pastwisk. Osiadły tryb życia zniszczył całą wartość militarną wojowników stepowych w krótkim czasie. W efekcie nowe uwarunkowania wymusiły gruntową zmianę w systemie wojskowym dotychczasowych koczowników. Niektórzy zwolennicy Osmana, już wówczas, byli już ludźmi osiadłymi lub prowadzącymi półkoczowniczy tryb życia. Co więcej, religijni uczeni i dawni urzędnicy Seldżuków przynieśli ze sobą tradycje osadnicze, a kohabitacja z bizantyjskimi wioskami i miastami oddziaływała również na nowych przybyszów. W konsekwencji, coraz więcej tureckich wojowników zaczęło się osiedlać i drastycznie zmieniać swój styl życia, co wpłynęło również na system militarny i polityczny.
Wczesne wojsko osmańskie wykazywało wszystkie braki charakterystyczne dla armii koczowniczej. Nie była to armia stała, ale raczej szereg niezależnych grup wojskowych i ochotników zależnych od wodzów plemiennych. Tego rodzaju wojsko było wstanie pokonać oddziały lokalnych bizantyjskich magnatów, a nawet najemników regularnej armii bizantyjskiej, ale jednocześnie nie było w stanie zdobywać warownych pozycji i zamków bezpośrednimi środkami militarnymi. Brak skutecznego korpusu piechoty i brak korpusu technicznego były głównymi przyczynami tego niedostatku. Od początków podbojów brakowało bowiem ówczesnej armii osmańskiej korpusu piechoty i oddziałów technicznych, które były niezbędne do zdobywania obszarów zamieszkałych przez ludność osiadłą obszarów Bizancjum, która w przypadku zagrożenia chroniła się za murami miast i zamków. Podstęp, zaskoczenie, zdrada, a czasem klęski żywiołowe były jedynymi sposobami na zdobycie zamków w krótkim czasie. Jeśli żadna z tych metod nie przynosiły rezultatów, to jedyną alternatywą pozostawała blokada wszystkich podejść do warowni, zmuszenia mieszkańców wsi do szukania schronienia za murami, zagłodzenia zamku, i tym samy zmuszenia go do poddania, poprzez nadwyrężenia swoich zasobów przez samą ilość szukający w nim schronienia. Metoda ta była jednak czasochłonna i kosztowna, zwłaszcza jeśli dany zamek był duży i miał wystarczającą ilość zapasów wody i prowiantu. W ten sposób Nicea (I˙znik), Prusa (Bursa) i Nikomedia (I˙zmit) przetrwały blokady odpowiednio 21, 11 i 6 lat, aż na końcu, wątpliwą nagrodą Osmanów było zajęcie zniszczonych i spustoszonych miast, które wymagały długich lat odbudowy.
Logicznym rozwiązaniem było więc posiadanie władnych oddziałów piechoty, które mogłyby rozwiązać kwestię oblegania warownych punktów.
Podczas gdy Osmanowie rozwinęli swoją ekspansję na Europę w następnym stuleciu, jednocześnie rozpoczęli rozbudowywanie wielozadaniowej armii z nowoczesną taktyką i uzbrojeniem. Wraz z zetknięciem się z wojskowymi systemami państw islamskich i Bizancjum, wprowadzone zostały zmiany polegające na utworzeniu pierwszych jednostek piechoty, o wyznaczonych zadaniach i specjalizacjach, dowodzonych przez zawodowych oficerów, z których najbardziej znaną formacją stali się ostatecznie słynni janczarzy. Zmiany te przypadają na początek XIV wieku. Podobnie, oddziały techniczne zostały utworzone dopiero po nawiązaniu bezpośrednich kontaktów z armiami bałkańskimi i środkowoeuropejskimi.
Piechota turecka - yaya
Wczesna armia osmańska posiadała jednostki lekkiej piechoty, która była w większości ochotnikami pochodzącymi z wiosek, bez żadnej formalnej organizacji i sporadycznie wojowników Ahis. Siły te stanowiły raczej obciążenie niż atut. Wówczas pojawił się pomysł utworzenia jednostek stałej piechoty, które pełniłyby również funkcję gwardii królewskiej. Po dekrecie założycielskim korpusu yaya, 1325 rok, zgłosiło się wielu młodych wieśniaków spragnionych regularnych dochodów i w ten sposób nowa jednostka szybko została powołana do życia. W rzeczywistości nie był to rodzimy wynalazek, gdyż kilka innych emiratów również posiadało tego samego typu jednostki piechoty o tej samej nazwie.
Korpus yaya nie był stałą jednostką wojskową w stricte tego słowa znaczeniu. Jego żołnierze nadal pracowali na swoich farmach w czasie pokoju, nie otrzymując pensji, ale byli zwolnieni z niektórych podatków. Chwytali za broń na wezwanie i wstawiali się na wojnę ze swoja bronią. Podczas mobilizacji i wojny otrzymywali dzienny żołd (ulufe). Odzwierciedlając swoje plemienne korzenie, korpus yaya był początkowo zorganizowany zgodnie z systemem dziesiętnym (10, 100, 1,000). Kiedy piechurzy ci służyli jako gwardziści władcy wówczas nosili wysokie, białe czepki (Ak Bo¨rk), które były charakterystycznym nakryciem głowy odróżniającą ich od kawalerii plemiennej, która nosiła czerwone czapki.
Korpus yaya nie osiągnął celów i oczekiwań jego założycieli, gdyż żołnierze posiadali bardzo ograniczone zdolności taktyczne i techniczne. Wynikało to oczywiście z niepełnego etatu służby w armii gdyż piechurzy pracując głównie jako niezależni rolnicy, nie mieli możliwości uczestniczenia w regularnym szkoleniu wojskowym. Jednocześnie półzawodowcy yala nie dysponowali sprawnym korpusem oficerskim, ponieważ oficerowie nie różnili się zbytnio od ochotników, mieli wspólne pochodzenie społeczne i używali tej samej broni (łuk refleksyjny pozostawał główną bronią) co podlegli im żołnierze. Brak ciężkiego uzbrojenia czynił ich bezbronnymi w operacjach, do których zostali stworzeni. Wreszcie, ich mobilizacja była bardzo trudna, zwłaszcza w okresie żniw. Z powodu tych ograniczeń ranga korpusu została obniżona, i w przeciągu 40 lat, z gwardzistów spadli do roli zwykłej piechoty liniowej (a żołnierze stracili prawo do noszenia uprzywilejowanych białych czapek). Niemniej jednak, podczas gdy yaya tracili swoją pozycję i znaczenie w strukturze wojskowej, ich liczba wciąż rosła, a niektórzy z nich (których było stać na konie), zorganizowani zostali w korpus kawalerii (mu¨sellem). W celu wykorzystania nadmiaru żołnierzy każdy oddział zostały podzielony w ten sposób, że w czasie jednej kampanii wojennej cześć jego żołnierzy była mobilizowana, podczas gdy pozostali pozostawali na zapleczu, aby świadczyć usługi rodzinie uczestnika kampanii a także dawać mu pewną sumę pieniędzy.
Mimo że yaya nie spełnili oczekiwań jako korpus piechoty, zdołał stać się realnym wzorem dla jednostek wsparcia i oddziałów pomocniczych. Osmanowie zreorganizowali yaya jako jednostkę wsparcia oraz wypełniania bardzo potrzebnych zadań niebojowych dla armii. Ich podstawowym obowiązkiem było zapewnienie kilku rodzajów wsparcia dla armii podczas kampanii, w tym transportu, budowy dróg i mostów oraz ochrony konwojów z zaopatrzeniem i bagażem. W późniejszych dekadach niektórym jednostkom przydzielono dodatkowe zadania, np. Gallipoli yaya i mu¨ sellems świadczyły usługi na rzecz arsenału marynarki wojennej. Inna grupa, sułtańscy mu¨sellemowie, których nazwę zmieniono na "Tayc?", zajmowali się hodowlą koni dla sułtańskiego dworu, podczas gdy jeszcze inni zapewniali siłę roboczą w pobliskich kopalniach. Czasami, w nagłych wypadkach, byli oni wykorzystywani jako jednostki bojowe. Po 1360 roku korpusy yaya i mu¨sellem zostały zreorganizowane jako jednostki pomocnicze z ustaloną siłą osobową po około 20,000 każdy. Żołnierze nie otrzymywali pensji, ale ich usługi militarne zostały zrekompensowane przez zwolnienia podatkowe. Status żołnierzy stał się także dziedziczny: sprawni fizycznie starsi synowie zastępowali swoich wiekowych lub zmarłych ojców.
Tak więc w połowie XIV w. osmańska armia posiadała już profesjonalną piechotę i artylerię, a także skuteczne, choć w dużej mierze nieregularne jednostki, kawalerii i lekkiej piechoty. Jednym z efektów reorganizacji było zmniejszenie się liczby kawalerii względem z około 90 do 60 procent.
Jazda turecka - spahisi
We wczesnym okresie emiratu osmańskiego, podbite terytoria były natychmiast dzielone między dowódców wojskowych, jako osobiste domeny znane yurtluk. Ich właściciele byli w zamian zobowiązani do lojalności wobec emiratu i kontynuowania służby wojskowej. System ten nie działał dobrze gdyż większość dowódców osiedliła się w swoich domenach i zaprzestała udziału w kampaniach wojskowych. Po pierwszych podbojach w Europie zaczął się pojawiać nowy system. Tam, nowo podbite terytoria już pozostawały własnością państwa i były przekazywane dowódcom i żołnierzom, których nazywano "Timarl? Spahisi", w zależności od ich zasług i wkładu w podbój. Zapłatą za zasługi były dochody podatkowe z ziemi a nie sama ziemia. Co więcej, nie był to przydział stały, lecz czasowy w którym państwo zachowywało prawo do jego zmiany, gdyby spahisi nie byli w stanie świadczyć dalej usług wojskowych. Spahisi był bezwzględnie zobowiązany do udziału w kampaniach wojskowych z koniem, bronią i innym wyposażeniem, a także według wartości przydzielonych podatków od ziemi, mógł być zmuszony do zapewnienia kilku opancerzonych strażników (cebeli). W zależności od sukcesu w bitwie, wojownik mógł zyskać dodatkowe ziemie, ale jeśli nie wykonał swoich zadań poprawnie lub uciekł z bitwy z pewnością straciłby wszystkie swoje prawa i zostałby ukarany. Mimo że system osiągnął pełną skuteczność dopiero w połowie XV wieku, to jego efektywność była jedną z głównych przyczyn osmańskich sukcesów militarnych.
Gildy
Bardzo ważnym elementem wojskowości osmańskiej była obecność silnych cechów rzemieślniczych - miejskich bractw o sufistycznych skłonnościach religijnych (ahis). Gildie te były nie tylko organizacjami społeczno-ekonomicznymi, religijnymi i politycznymi, ale jednocześnie miały charakter paramilitarny. Ahis produkowały broń i sprzęt wojskowy oraz dostarczały lekkiej piechoty. W praktyce ich prawdziwe znaczenie polegało na umacnianiu zdobyczy terytorialnych poprzez tworzenie oddziałów w okupowanych miastach; po podboju i osiedleniu się na nowym obszarze, cechy natychmiast organizowały życie społeczno-gospodarcze, ustanawiały prawo i porządek oraz zapewniały oddziały obrony przed ewentualnymi atakami wroga. Odegrały one również istotną rolę w nawracaniu miejscowych chrześcijan na islam. Z pomocą ahisów Osmanowie byli w stanie skoncentrować swoje wysiłki wobec wrogich państw bardziej efektywnie.
Artyleria i broń palna
Imperium Osmańskie było jednym z pierwszym z trzech islamskich imperiów (obok Persji i Indii), które zaadoptowało artylerię prochową, a wraz z nią stałe oddziały wyspecjalizowane w produkcji i obsłudze tejże broni, w swoim systemie militarnym. Osmanowie posiadali artylerię co najmniej od czasów panowania Bajezida I, i użyli jej w oblężeniach (jeszcze bez powodzenia) Konstantynopola w 1399 i 1402 roku. Ostatecznie działa udowodniły swoją wartość jako maszyny oblężnicze podczas udanego oblężenia Salonik w 1430 r. Wreszcie użycie artylerii zszokowało przeciwników i zmusiło inne kraje do przyspieszenia swojego programu zbrojeniowego.
Także uporządkowane użycie broni palnej przez osmańską armię postępowało szybciej niż w przypadku jej europejskich odpowiedników. Janczarzy, którzy wówczas stanowili piechotę gwardii przybocznej władcy, posługującej się łukami i strzałami, a do czasów sułtana Mehmeda II, zostali przeszkoleni w posługiwaniu się bronią palną i stali się jedną z pierwszych na świecie stałą formacją piechotą wyposażoną w broń palną. Połączenie artylerii i siły ognia janczarów okazało się decydujące pod Warną w 1444 r. w starciu przeciwko siłom krzyżowców, a później w bitwie pod Başkentem w 1473 r., która zakończył się niemal całkowitym unicestwieniem wojsk turkmeńskiego państwa Ak Kojunlu.
Następnie zaczęły pojawiać się inne rodzaje oddziałów, takie jak regularni muszkieterowie (Piyade Topçu, dosłownie "artyleria piesza"); regularna kawaleria uzbrojona w broń palną (Süvari Topçu Neferi, dosłownie "żołnierz artylerii konnej"); bombardierzy (Humbarac), składający się z grenadierów, którzy rzucali materiałami wybuchowymi, oraz żołnierze, którzy służyli w jednostkach artylerii jako zaopatrzeniowcy w proch i do jej konserwacji.
Taktyka walki
Bitwa na Kosowym Polu z wojskiem księstwa Serbii (1389 r.) jest dobrym przykładem dla zrozumienia organizacji armii osmańskiej. Skład wojska w procentach przedstawiał się następująco: oddziały janczarów - łącznie z gwardią pałacową - stanowiły nieco ponad 5 procent, azabowie i yayas - ok. 30 procent i oddziały kawalerii ponad 50 procent (które po równo składały się z akindżów i timarl? spahisów) składu armii sułtańskiej. Żołnierze wasalnych emiratów - kawaleria i piechota - stanowili około 10 procent, a chrześcijańscy wasale prawdopodobnie mniej niż 5 procent całości. Jednostki zajęły pozycje bojowe według starego, ustalonego systemu: lewe skrzydło (jednostki z Anatolii), centrum (janczarzy) i prawe skrzydło (jednostki z Rumelii). Zdominowani przez emirat Hamidów piechurzy łucznicy mieli za zadanie wysunąć się do przodu.
Rozmieszczenie wojsk i wsparcie logistyczne funkcjonowało zaskakująco dobrze: namiestnicy i chrześcijańscy wasale przygotowali cztery duże punkty logistycznej koncentracji i dystrybucji oraz wiele mniejszych wzdłuż szlaków przerzutowych armii. Dodatkowo osmańskie jednostki bez problemu przeszły przez trudny teren, w tym przełęcze górskie, dzięki wcześniejszym przygotowaniom i rozmieszczeniu jednostek pomocniczych.
Druga bitwa na Kosowym Polu (rok 1448) przekonała Europejczyków o niezwyciężoności, a co najmniej ogromnym potencjale, osmańskiej potęgi militarnej i niemożności odzyskania Bałkanów. Od tej pory wszystkie wysiłki chrześcijańskich państw miały się skupić na powstrzymaniu osmańskiej ekspansji do Europy Środkowej. Bitwa na Kosowym była również punktem zwrotnym dla armii tureckiej. Po raz pierwszy Osmanowie zastosowali nowoczesną taktykę bitewną, taką jak wozy bojowe, i na, dużą skalę, broń palną. Ponadto zwycięstwo kosowskie ograniczyło wpływy i niezależność tradycyjnie niesfornych grup arystokracji i grup wojskowych i przyczyniło do ustanowienia scentralizowanej dowodzenia wojskiem struktury.
W swym apogeum podbojów w połowie XVI wieku, Sulejman Wspaniały (1520-1566) zapędził się
na Węgry i do Mezopotamii i uczynił imperium władcą wschodniej części Morza Śródziemnego. Jego następcy wkroczyli do południowej Rosji, na Kaukaz, do Persji,
i opanowali północną Afrykę. Wraz z tymi sukcesami militarnymi imperium przekształciło się
się w wyrafinowaną jednostkę administracyjną o wielkim potencjale militarnym.
Bafeus,1302 r.
versus cesarstwo Bizancjum
Ankara,1402 r.
versus królestwo Timurydzi