syryjska
armia zasłynęła z okrucieństwa i niezwykłej militarnej skuteczności. Była to pierwsza w historii formacja ściśle zawodowa, w której pioniersko wprowadzono lub udoskonalono szereg wojskowych innowacji. Asyryjczycy po raz pierwszy w historii uzbroili na szeroką skalę żołnierzy w żelazo, wprowadzili duże, zorganizowane jednostki konnicy, oddziały desantowe i saperskie. Wojskiem dowodzili zawodowi oficerowie i sztab wojskowy. Asyryjska sztuka oblężnicza była przez setki lat najlepsza na świecie. Logistyka asyryjska, do czasu Imperium Rzymskiego, była natomiast najbardziej zaawansowaną w historii. Asyryjczycy zapoczątkowali budowę dróg wojskowych, zakładali wielkie magazyny wojskowe, a armię podzielili na wojska polowe i rezerwę.
Początki Asyryjczyków
Dzieje państwa dzieli się na trzy okresy. Pierwszy-tzw. okres staroasyryjski, XIX-XIV w. - wiąże się z powstawaniem i kształtowaniem państwa. Przed wkroczeniem na drogę podbojów, Asyryjczycy żyli w małych wspólnotach, najprawdopodobniej koczowniczych, które następnie osiedliły się w północnomezopotamskim mieście Aszur. Pierwotnie miasto zamieszkiwane było przez ludność pochodzenia huryckiego, później przez semickich Akadów (język asyryjski był jednym z dialektów akadyjskiego), a następnie nowych semickich przybyszów-Amorytów. Początkiem II tysiąclecia mieszanka tych plemion opanowała tereny między rzeką Tygrys a jej lewymi dopływami, Wielkim i Małym Zabem. Tym samym z mroków historii wyłoniło się miasto-państwo Asyria. Podstawą ekonomiczną Asyryjczyków była wówczas mała własność ziemska i handel. Ogromna prężność polityczna i organizacyjna władców z Aszur pozwoliła założyć Asyryjczykom ważne kolonie handlowe w Azji Mniejszej, gdzie działający kupcy, zamieniający wyroby rodzimego rzemiosła na niezbędne do egzystencji państwa surowce. Już wówczas, Asyryjczycy podejmowali wojny ofensywne, które toczono jednak na ograniczoną skalę. Początkowe sukcesy okazały się nietrwałe, a tereny Asyrii zostały włączone do państwa babilońskiego, którego szczyt potęgi przypadł na okres władania Hammurabiego (XVIII w.), który podbijając kolejne, dotąd samodzielna miasta-państwa, zjednoczył pod swoim panowaniem niemal całą Mezopotamię (Międzyrzecze).
W XV wieku procesy emigracyjne doprowadziły do pojawienia się ludów niesemickich, które jednak szybko zasymilowały się z Akadami i Amorytami. Nowo ukształtowane społeczeństwo i państwo średnioasyryjskie (1400 – 1070), początkowo uzależnione było od nowej bliskowschodniej potęgi, państwa Mitanni. Ciągłym zagrożeniem był również Babilon (z południa), Urartu (dzisiejsza Armenia, z północnego wschodu) i Hetyci (z zachodu). Asyryjczycy ostatecznie, przy wsparciu Egiptu, uzyskali niezależność względem mitańskiego państwa. Do miana potęgi wyniósł Asyrię Tikulti-Ninurta (1235 - 1198), który to zwycięsko walczył z Hetytami, Urartu i Babilonią. 200 lat walk z potężniejszymi sąsiadami nie tylko nie położyło kresu Asyrii, ale skonsolidowało państwo i wykształtowało najdoskonalszą armię tamtejszego okresu. Potężna armia była niezbędna zresztą do funkcjonowania silnego państwa. Trudne warunki klimatyczne i rolnicze w północnej Mezopotamii, odcięcie od tradycyjnych, bogatych terenów rolniczych południowej Mezopotamii oraz kolonii handlowych przez Aramejczyków, w końcu ubóstwo surowców (kamienia, drewna, metali), zmusiły Asyrię do szukania nowych źródeł zasobów. Jedyną możliwość zdobycia pozostawiała ekspansja militarna, przynosząca w postaci danin, kontrybucji i łupów niezbędne surowce. Naturalnym kierunkiem ekspansji, od samego początku, stała się bogata Babilonia. Upadek Mitanni, osłabienie Egiptu i Babilonu oraz liczne walki z Amorytami, sprzyjały procesowi podboju nowych terenów. Kres państwowości asyryjskiej położyli na pewien czas dopiero pustynni Amoryci. Do potęgi Asyria doszła ponownie za panowania Asurnasypala II (884 - 859), (tzw. okres nowoasyryjski, 884 - 608), kiedy to ukształtowała się nowa forma państwa oparta na silnej zawodowej armii, której zadaniem było zdobycie i zabezpieczenie nieprzerwanych źródeł surowców i produktów rolnych płynących z obszarów Międzyrzecza, Syrii, Palestyny i Izraela. Lwią część zdobytych bogactw przeznaczano na utrzymanie tejże armii, która dzięki swojej sprawności podbijała i łupiła, bez okazywania litości, kolejne krainy.
|
|
|
- granice państwa
- krainy i państwa
- stolice i ważne miastaKształtowanie się armii
Przez większość okresu istnienia państwa armia asyryjska nie była formacją ściśle zawodową. Wojsko asyryjska niewiele pod tym względem różniło się od armii pozostałych państw mezopotamskich. Zawodowi żołnierze byli nieliczni, a ich rola ograniczała się do zadań patrolowych i ochrony władcy. Na wypadek wojny, każdy wezwany pod broń wolny mężczyzna (zazwyczaj chłop lub w przypadku miast rzemieślnik) przybywał z własnym ekwipunkiem i wyżywieniem, a walczył bronią, na którą go było stać. Możni walczyli więc na rydwanach (zaprzęgniętych w dwa konie), mniej zamożni stanowili konnicę, średniozamożni stanowili piechotę ciężkozbrojną, biedni walczyli jako piechota lekkozbrojna, uzbrojona w łuki, maczugi i pałki. Najwyższy poziom wyszkolenia reprezentowała gwardia królewska, Guratu (Waleczni), czuwająca nad bezpieczeństwem rodziny panującego. Oddział ten liczył 1000 świetnie wyszkolonych żołnierzy. Dopiero król Tyglaptilesar III (745-727) stworzył pierwszą regularną, na koszt państwa, armię. Składała się ona z przymusowego poboru, głównie z rzeszy zbiedniałych chłopów. Uzawodowienie armii miało ogromne znaczenie dla państwa. Dotychczas kampanie wojenne ograniczane były niejednokrotnie do kilku miesięcy. Na okres żniw chłopi musieli powracać do domostw, aby zebrać plony, co ułatwiało wrogom odnowienie sił i zreorganizowanie obrony. Przeszkoda ta została usunięta, ponieważ obowiązek wojskowy spoczywał od teraz na chłopach, również i w okresie letnim. Zwiększono również sprawność taktyczną armii, którą oparto na kombinacji różnych żołnierzy, działających ściśle ze sobą. Podstawą stała się nowa jednostka bojowa — rydwan, dwóch jeźdźców, czterech pieszych ciężkozbrojnych i ośmiu lekkozbrojnych. Żołnierze ci nosili tuniki do połowy ud (które zastąpiły dotychczasowe długie szaty), ramiona były na pół odkryte, nogi osłonięte długimi, sznurowanymi butami. Głowę chronił hełm lub czapka. Płócienny lub skórzany pancerz, chroniący tułów, pokryty był drobnymi, metalowymi płytkami (dla zachowania giętkości). Asyryjczycy wprowadzili również, po raz pierwszy na szeroką skalę, armię uzbrojoną w najtwardszy znany wówczas materiał-żelazo. Wprawdzie wynalazcami żelaza byli Hetyci, ale lud ten nie zdołał upowszechnić tego metalu aż na taką skalę. Celem zwiększenia wydajności armii, Asyryjczycy przesiedlili tysiące hetyckich kowali, którzy mieli wykuwać twardą broń dla ich armii.
Kawaleria
Innym, jednym z główniejszych czynników wyższości Asyryjczyków nad przeciwnikami, było wprowadzenie dużych szwadronów kawalerii, liczących od kilkuset do tysiąca jeźdźców. Rozpowszechniono je około roku 860, w odpowiedzi na najazdy Medów i koczowniczych plemion.
Kawaleria ogromnie wzmocniła siłę armii, czyniąc ją bardziej mobilną. Głównym zadaniem konnicy było okrążenie wroga z flank i wyjście na jego tyły, celem uniemożliwienia mu odwrotu. Pozwalało to, asyryjskim rydwanom i piechocie, na całkowite zniszczenie okrążonego przeciwnika. Zdolność szybkiego poruszania się po trudnych terenach czyniła z konnicy szczególnie skuteczną jednostkę w pościgach. Przekonali się o tym np. zbójeccy Medowie, którzy nie mogli już bezkarnie napadać na tereny królestwa. Asyryjskie wyprawy
odwetowe były możliwe tylko dzięki kawalerii, umiejącej walczyć w terenach zarówno płaskich, jak i górzystych. Z tego samego względu, konnica używana była do rekonesansów i zabezpieczenia maszerujących kolumn. Kawalerzyści uzbrojeni byli we włócznie średniej długości i sztylety. Istniały również wydzielone oddziały konnych łuczników, które nie były jednak zawsze skuteczne. Brak siodła i uprzęży utrudniał jazdę i jednoczenie strzelanie z łuku. Dowódcy wojskowi rozumiejąc znaczenie jazdy szczególnie dbali o jej rozwój. Brak naturalnych trenów do hodowli zmuszał Asyryjczyków do sprowadzania koni z wasalnych krajów oraz Egiptu, Medii i Azji Mniejszej, oraz rekwirowania wrogom. Powołano też specjalne jednostki logistyczne (Musarkisus), zajmujące się hodowlą koni. W ciągu miesiąca były one w stanie dostarczyć około 3 tysięcy koni na potrzeby wojska.
Rydwany
Rydwany,
zaprzężone w dwa lub trzy (i później cztery) konie, stanowiły kolejną skuteczną i śmiertelną siłę uderzeniową. Żołnierze służący w tych oddziałach tworzyli, obok gwardii królewskiej, elitę armii. Asyryjski wóz bojowy był ciężkim pojazdem, obsługiwanym przez czterech żołnierzy (strzelec, woźnica, dwóch ludzi do trzymania kulistej tarczy i wsparcia). Początkowo niezgrabne wozy nie mogły szybko manewrować, a piechota wroga broniła się przed nimi, usuwając się im z drogi.
Wynalazek
metalowego podwozia uczynił rydwany asyryjskie zgrabnymi i łatwymi do manewrowania. Oddziały rydwanów (po 50 wozów) używano zarówno w centrum, jak i do okrążania przeciwnika.
Mobilne rydwany wprowadziły bardzo ważny element "szoku" w walce, niemożliwy przy użyciu piechoty. Taktyka ta polegała na szybkim uderzeniu na wroga z jak największej ilości kierunków. Zadaniem rydwanu było wykorzystanie swojej masy i uderzenia, co miało wprowadzać panikę i chaos. W luki, jakie pojawiały się w szeregach wrogiej piechoty, mogły uderzyć własne oddziały piechurów. Załoga (początkowo dwu, a później trzy i czteroosobowa), uzbrojona w dalekosiężne łuki, mogła razić wroga ze sporej odległości. Z chwilą kontaktu z przeciwnikiem, załoga walczyła oszczepami i toporami, w razie potrzeby schodziła z wozu. Po rozbiciu piechoty wroga, rydwany brały udział w niezwykle skutecznych i krwawych pościgach. Był to jedyny rodzaj broni, który mógł być używany na każdym etapie bitwy z równą skutecznością. Mobilność oddziałów rydwanów umożliwiała, wykorzystanie każdego słabego punktu w szykach wroga, jak i przyjście z pomocą zagrożonym odcinkom.
Piechota
Piechota,
rekrutująca się z biednych chłopów, stanowiła
najliczniejszą i główną siłę armii
asyryjskiej. Doskonale wyszkolone oddziały piechurów z łatwością
współpracowały z innymi rodzajami wojska, szeregując
się w kompanie od 50 do 200 żołnierzy różnych
broni, w zależności od wymagań
taktycznych. Ważną bronią piechoty był średniej
wielkości łuk (najprawdopodobniej refleksyjny), sapparę oraz średni
sztylet. Łucznicy stanowili pierwszą linię w czasie
bitwy. Łuki miały nośność od 250 do 650
metrów, przy skuteczności przebicia pancerza z
brązu z odległości 100 metrów. W kołczanie
znajdowało się 50 strzał o metalowych grotach, co
świadczyło o ogromnej skuteczności tej broni. Sam
wynalazek kołczanu na ramię zwiększył siłę
rażenia łuczników asyryjskich aż o 40 procent
(szybkie wyciągnięcie strzały). Łucznicy
asyryjscy swoim kunsztem budzili strach wśród wszystkich
przeciwników. Podzieleni byli na 100-osobowe oddziały,
które niejednokrotnie miały wsparcie tarczowników.
Każdy łucznik wówczas miał zapewnioną ochronę w postaci żołnierza trzymającego dużą, stożkową tarczę, zabezpieczającą go przed strzałami wroga. Tarcza miała wysokość dorosłego człowieka i była zrobiona z witek trzciny. W tej samej linii stali włócznicy, stanowiący kręgosłup piechoty. Z reguły oddziały włóczników wolno poruszały się do przodu, łamiąc opór linii wroga.
Frakcja wojskowa
Armia ruszała do boju w miesiącach, które kapłani uznali za pomyślne. Dowództwo należało do króla lub zastępującego go generała, noszącego nazwę Tartanu. O wojnie decydował władca, który zasięgał rady ludzi ze swojego otoczenia. Szczególnym zwolennikiem wojen była, zawsze silna w Asyrii, frakcja wojskowa. Również kapłani popierali wojny, które obydwu grupom dostarczały ogromnych bogactw. Wojny uważano bowiem za wypełnienie woli boga Aszura, wiara, w którego pozwoliła skonsolidować Asyryjczyków i wycisnęła piętno okrucieństwa, niemającego odpowiednika w historii starożytnej. Królowie, którzy nie byli wystarczająco żądni wojen, stali przed ryzykiem zamordowania przez aprobujących walkę, dowódców i kapłanów. Los taki nie ominął nawet wybitnego władcy, Tikulti-Ninurta, który z nieznanych przyczyn, zaprzestał zwycięskich podbojów i rozpoczął pokojową egzystencję.
Kampanie wojenne
Wyprawy wojenne wyglądały w podobny sposób. Oddziały z poszczególnych prowincji grupowały się w największych miastach. Każdy gubernator miał za zadanie dostarczyć wyznaczoną liczbę żołnierzy. Armia następnie przechodziła przez tereny zależne, których władcy byli zobowiązani okazać wsparcie materiałowe i dostarczyć żywności, a czasami oddziałów pomocniczych. Bywało, że wasale składali daniny ze złota, które następnie były odsyłane do Asyrii. Dzięki uzawodowieniu armii, kampanie wojenne prowadzono o każdej porze roku, co świadczyło o wysokim poziomie organizacyjnym Asyryjczyków. Większość przeciwników asyryjskich nie kwapiła się walczyć w niedogodnych miesiącach zimowych lub okresie żniw. Możliwość przeprowadzania działań w trudnym terenie górskim czy podmokłym, dodatkowo o każdej porze roku i niezależnie od pogody, była wynikiem posiadania specjalistycznych oddziałów saperów oraz wsparcia logistycznego. Oddziały saperów składały się przeważnie z jeńców wojennych, którzy budowali drogi, osuszali bagna, podkopywali mury twierdz, budowali mosty pontonowe, przygotowywali brukowane drogi dla rydwanów i maszerujących oddziałów, łączące różne części państwa. Specjalne oddziały technicznie towarzyszyły armii, naprawiając rydwany, a także dostarczając maszyn do oblegania twierdz, taranów, żywności, namiotów oraz broni.
Sztuka oblężnicza
Asyryjczycy zasłynęli ze sztuki szybkiego zdobywania twierdz i warownych miast. Kluczem do sukcesu było zastosowanie kilku metod ataku, jednocześnie i w różnych miejscach. Taktyka kombinowanego uderzenia miała na celu zgromadzenie w jednym miejscu przeważającej siły, którą obrońcy nie mogli powstrzymać. Saperzy robili podkopy pod murami, które stopniowo powiększano i podpierano krokwiami. Następnie podpalano krokwie i część muru się zawalała. Obrońcy starali się bronić przed tym, wykonując podkopy pod wrogiem. Sprzęt oblężniczy był bardzo rozwinięty. Tarany na kołach podprowadzane były pod mury, w kilku miejscach w tym samym czasie. Potężne uderzenia robiły wyłomy zarówno w kamiennych, jak i ceglanych murach. Jednocześnie przeprowadzano atak na mury za pomocą krótkich (do osłabiania i robienia dziur w murze) i wysokich drabin (do bezpośredniego szturmu). Dodatkowym atutem były drewniane wieże oblężnicze (do 12 metrów wysokości), najczęściej wyższe niż mury obleganego miasta. Załogi tych wież składały się głównie z łuczników, którzy dostarczali ochrony szturmującym kolegom.
Asyryjczycy
preferowali szybkie, choć przynoszące spore straty w ludziach ataki, od długotrwałych oblężeń. Miało to na celu wystraszenie mieszkańców innych miast i przekonanie ich co do bezcelowości oporu i poddania się bez walki. Był to rodzaj wojny psychologicznej, opartej na terrorze. W tym celu zdobyte miasto traktowano niezwykle okrutnie. Po opanowaniu miasta, król zasiadał na tronie przed jego bramami. Jeńcy defilowali przed nim, a następnie byli mordowani. Odcinano im głowy, które skrupulatnie liczono i układano w ogromne piramidy. Z zasady Asyryjczycy starali się, aby rzezie odbywały się jawnie i były mocno nagłaśniane. Miało to budzić strach wśród tych, którzy stawiali opór lub ewentualnie rozważali jego próbę. Pokonany władca miał wyłupywane oczy, a następnie był zamykany w klatce. Żony i córki królewskie wywożono do haremów natomiast dzieci-chłopcy pokonanych często zabierane były na dwór asyryjski, gdzie wychowywano ich w strachu lub miłości do zwycięzców. Czasami zasiadali oni w krajach ojców, jako asyryjscy wasale. Najbardziej
buntownicze miasta niszczono całkowicie, a ludność w całości mordowano. Dzieci wrzucano do ognia, dorosłych nabijano na pal, obdzierano ich żywcem ze skóry i wykłuwano im oczy. Czasami kobiety były sprzedawane do niewoli Dzieci, które przeżyły rzeź oraz rzemieślników przesiedlano do Asyrii, gdzie czekała ich bardzo ciężka praca i krótkie życie w bardzo trudnych warunkach. Szczyt okrucieństw asyryjskich przypadał na okres rządów Tiglapilesara I (1116 - 1078), który podbił Babilon, północno-zachodnią Mezopotamię, północną Syrię, Fenicję i Cypr. Los pokonanych miał zastraszać tych, co myśleli o buncie. Z biegiem czasu niektórzy władcy asyryjscy zmuszeni byli do złagodzenia swojego stosunku do podbijanych ludów. Wobec ciągłych wojen, nowych wrogów, braku własnej siły rzemieślniczej i rolniczej (chłopi asyryjscy zmuszeni byli do ciągłej służby wojskowej), wyludnień całych krain (zagrożenie dla handlu), zaczęto stosować taktykę masowych deportacji ludności wraz z dobytkiem.
Sojusznicy i liczebność armii
Asyria nie tylko posiadała najlepszą broń i taktykę w ówczesnym okresie, ale również najlepiej przygotowaną organizacyjnie strukturę wojskową. W ostatnich wiekach istnienia państwa, armia asyryjska podzielona była na dwie części. Pierwsza część stacjonowała w podbitych krajach, a druga znajdowała się w Asyrii właściwej, której za cel wyznaczono natychmiastową pomoc zagrożonym odcinkom. Po raz pierwszy była to armia zawodowa z poboru na tak ogromną skalę. W jej szeregach walczyli również najemnicy Grecji, Filistyni, Aramejczycy, jak i inne narodowości. Wasale asyryjscy również zobowiązani byli dostarczać oddziałów milicji. Szczególnie proces ten nasilił się w okresie panowania Tiglapilesara III, który starał się rekrutować obcy element jako piechotę, a Asyryjczyków jako jazdę i wojowników walczących na rydwanach. Możliwości mobilizacyjne wynosiły do 700 tysięcy rekrutów. Z reguły wojsko liczyło 150 - 200 tys. żołnierzy, z czego armia polowa liczyła około 50 tysięcy. Na czele oddziałów stali wysoko doświadczeni zawodowi oficerowie, którzy przechodzili szkolenie oficerskie. Sztab armii asyryjskiej był najlepszym obok rzymskiego w starożytności. Świetnie rozwinięte zaplecze logistyczne zajmowało się produkcją, naprawą, przechowywaniem i tworzeniem nowych rodzajów broni. Ogromne magazyny broni rozsiane były po całym państwie.
Upadek państwa
Upadek państwa nastąpił ostatecznie w 605 roku. W okresie panowania ostatnich władców armia asyryjska straciła w dużym stopniu swój narodowy charakter. Niemal każdy asyryjski władca musiał walczyć z buntującymi się miastami, ludami czy krewniakami, którzy nieskorzy byli do uznania nowej władzy i dążyli do całkowitej niezależności. Władcy, w miejsce wykruszających się w ciągu permanentnych wojen i buntów chłopów asyryjskich, zaczęli rekrutować scytyjskich najemników. Sytuacja po śmierci Asubanipala (627 r.), ostatniego wielkiego władcy, była bardzo napięta. Uniezależnił się Babilon, którego Asyryjczycy nie zdołali już odzyskać. Jeden z wodzów asyryjskich zdradził, a druga armia została przez Babilończyków pokonana. Aszur, dawna stolica, został zdobyty przez Medów (614 r.), a na jego gruzach wrogowie Asyrii zawarli sojusz. Faktycznie opór Asyryjczyków został złamany wraz z upadkiem silnie ufortyfikowanej stolicy - Niniwy - w 612 roku. Oblegające ją oddziały medyjskie, babilońskie i scytyjskie, zdołały zdobyć ją po trzech miesiącach walk, tylko dzięki temu, że jedna z przepływających przez miasto rzek, wylała i zniszczyła część murów, przez które wdarli się atakujący żołnierze. Zemsta zdobywców była ogromna. Ludność asyryjską niemal w całości wymordowano, a tereny Asyrii przez wieki pozostawały niezaludnione. Zemsta zdobywców nad budzącym przez wieki grozę agresywnego narodu była ogromna. Ludność niemal w całości wymordowano, a tereny Asyrii przez wieki pozostawały niezaludnione.
)
Klęski (
)
? Nieznany/nierozstrzygnięty wynik