Bogowie i boginie wojny

w starożytności i średniowieczu

Agasaya – semicka bogini wojny, później utożsamiana z późniejszą Isztar. Uważana była za boginię bez strachu i wojowniczkę nieboskłonu.

Ah Chuy Kak – bóg wojny Majów. Znany pod nazwą Ognia Niszczyciela.

Ah Cun Can – bóg wojny Majów. Znany pod nazwą Wężą Zaklinacza.

Ahulane – bóg wojny Majów. Znany pod nazwą Łucznika.

Al-Qaum – nachabejski bóg wojny i nocy, opiekun karawan. Najprawdopodobniej był najważniejszym bogiem w panteonie bóstw nachabejskich.

Alala - córka greckiego demona wojny, Polemosa. Była personifikacją zgiełku wojennego. Grecy wierzyli, że w czasie walki towarzyszy Aresowi, który wykrzykuje jej imię. z tego powodu, żołnierze Hellady, aby dodać sobie adwagi, wykrzykiwali w czasie walki jej imię - Alale alala

Anahita (“Niepokalana”) – perska bogini płodności, kobiet i wojny. Występowała jako dziewica ubrana w złoty płaszcz i noszący diamentową tiarę. Jej poświęconymi zwierzętami był gołąb i paw. W syryjsko - fenickiej religii jej odpowiedniczką była Anath. Po podboju przez Persów Babilonu zaczęto porównywać ją do Isztar. Kult Anhity obejmował również nierząd uprawiany w jej świątyniach.

Anahit - armenska bogini wojny. Później, obok Mitry, stała się główną boginią armenskiego panteonu bóstw.

Anann - celtycka bogini, zwiastująca nadchodzącą śmierć w czasie bitwy. Razem z Badb i Machą, tworzyła trójcę bogin wojny.

Anat – bogini wojny i płodności zachodnich Semitów (Kananejczyków, Fenicjan, Kartagińczyków, Syryjczyków), siostra i pomocnica Baala. Z jej osobą utożsamiana jest wojna, matczyność, dziewictwo i nierząd. Ta piękna bogini uwielbiała wojnę, na równi z miłością cielesna. Dobrze obsługiwała się mieczem i łukiem. Kochała brać udział w rzeziach wojennych w czym ujawniał się jej porywczy charakter. Przed każdą bitwą pokrywał swoje ciało henną i zakładał złote i purpurowe ubrania, które swoimi kolorami symbolizowały królewska pozycję boginki. W czasie bitwy ścinała głowy wrogów w szale wojennym o obcięte ręce zawieszała wokół swego pasa. Ze względu na jej rolę, ludzie modląc się do niej prosili o pokój i zaprzestanie wojen. W niektórych krainach składano nawet dzieci w ofierze dla Anat. w starożytnych tekstach odnoszono się do niej rożnymi określeniami, często sprzecznymi ze sobą – od matki bogów, po dziewicę i ladacznicę.

Andraste – bogini wojny Celtów brytyjskich. Podczas walk Celtów przeciwko Rzymowi, królowa Boudicca poświęcała życie pochwyconych Rzymianek tej bogini.

Aray – bóg wojny Armeńczyków. Uważa się, że jego pochodzenie jest tożsame z greckim Aresem. Czczony był jako bóg, który umiera i odradza się od czasu do czasu.

Ares – grecki bóg wojny, syn Hery i Zeusa. Często przedstawiany jako silny fizycznie i wyzywający, Ares był uważany za brutalnego i krwiożerczego boga, używającego czystej siły, by osiągnąć swoje cele. Ze względu na swój okrutny charakter nie był więc popularny i lubiany przez innych bogów. Także wielu Greków miało do niego niejednoznaczny stosunek: jego obecność była postrzegana jako zło konieczne.
Jego siostra Atena, bogini mądrości, była boginią strategii wojskowej, podczas gdy rola Aresa w wojnie była bardziej bezpośrednia:

Atena - w religii greckiej opiekunka miasta Ateny, bogini wojny, rzemiosła i rozsądku. Była powszechnie czczona przez wszystkich Greków, ale w czasach nowożytnych kojarzona jest przede wszystkim z Atenami, którym dała swoje imię. Przez Rzymian utożsamiana była z Minerwą. W Iliadzie Homera Atena, jako bogini wojny, inspirowała greckich bohaterów i walczy u ich boku; jej pomoc jest synonimem sprawności i siły wojskowej. Również w Iliadzie Zeus, główny bóg Hellenów, przydzielił sferę wojny Aresowi, bogowi wojny, i właśnie Atenie. Moralna i militarna wyższość Ateny nad Aresem wynika po części z faktu, że reprezentowała ona intelektualną i cywilizowaną stronę wojny oraz cnoty sprawiedliwości i umiejętności, podczas gdy Ares reprezentował jedynie żądzę krwi. Cechy, które prowadziły do zwycięstwa, znajdowały się na egidach, czyli napierśnikach, które Atena nosiła, udając się na wojnę: strach, walka, obrona i atak. Jako strażniczka władców Atena, oprócz wojny, była boginią dobrej rady, roztropności, powściągliwości i przenikliwości.

Badb – bogini wojny irlandzkich Celtów. Często przybierała postać kruka. Uważana była za boginię często biorącą bezpośredni udział w bitwach, często, swoją magią, przesądzając jej wynik. Tworzyła trójcę z dwiema innymi boginiami wojny – Machą i Morrigan.

Belatu-Cadros – bóg wojny i zniszczenia wrogów czczony przez brytyjskich Celtów (głównie w Walii). Rzymianie utożsamiali go z Marsem.

Bellona – rzymska bogini wojny, bardzo popularna wśród żołnierzy rzymskich. Jej pochodzenie najprawdopodobniej jest etruskie. Towarzyszyła bogu Marsowi w bitwach. Uchodziła za jego żonę, córkę lub – jak mówią inni – siostrę. Atrybutami Bellony był miecz, hełm, dzida i pochodnia. Często identyfikowana była z grecką Enyo.

Burijas – kasycki bóg wojny.

Camulus – bóg wojny Celtów zamieszkujących dzisiejszą Belgię. Kult jego był obecny również w Brytanii.

Caswallawn – bóg wojny brytyjskich Celtów.

Donar – starogermański bóg wojny, siły i grzmotów. Jego odpowiednikiem był Thor.

Enyo (“Horror”)– grecka bogini wojny. Utożsamiana jako żona, sistra lub córka Aresa. Często pokazywana była pokryta krwią. W Rzymie utożsamiana była z Belloną.

Ekchuah - Czarny Wódz - brutalny bóg wojny Majów, patron poległych wojowników oraz patronem kupców. Z tego powodu był przedstawiany niosąc worek towarów na plecach. On jest reprezentowany jako czarny człowiek z czarną otoką wokół oka, wiszącą dolną wargą i ogonem skorpiona.

Erra – starobabiloński bóg wojny, śmierci i nieszczęść.

Eshara – chaldejska bogini wojny i zbiorów.

Freja - nordycka bogini. Patronowała wojnie i połowie poległych wojowników podlegało jej władzy. Utożsamiana była również czarną magią, przepowiedniami i bogactwem.

Gun - afrykański bóg żelaza i wojny.

Hadur – węgierski bóg wojny i ognia, syn Złotego Ojca i Jutrzenki. Był postawnym, z długimi włosami bóstwem, uzbrojonym w miedziany miecz i odzianym z miedzianą zbroję. Miał stworzyć legendarny miecz Attyli – Miecz Boga.

Ilmukah – bóg księżyca, deszczu, urodzaju i wody. Czczony był w południowoarabskim królestwie Saby.

Inanna – sumeryjska bogini wojny, płodności i miłości. Była personifikacją planety Wenus. Kult jej pojawił się najprawdopodobniej w mieście Uruk.

Indra - w czasach wedyjskich był najwyższym władcą bogów. Swoją pozycję zawdzięczał zwycięstwu nad Vritrą - który jako potężny smok pochłoną całą wodę z Ziemi doprowadzając do wielkiej suszy. Po pokonaniu smoka został liderem bogów. Był wówczas uważany za bóstwo wojny, piorunów i burz, największym ze wszystkich wojowników, najsilniejszą z wszystkich istot. Był obrońcą bogów i ludzi przed siłami zła. Jeżdżąc w złotym rydwanie po niebie, był znany również jako bóg piorunów, dzierżąc broń Vajra, niebiański piorun z wyładowaniami atmosferycznymi. W czasie walki używał także łuku, siatkę i hak. Ponieważ był tym, który przyniósł wodę na ziemię, uznawana go również jako boga płodności. Miał również prawo do ożywienia poległych wojowników, którzy padli w bitwie. W późniejszych czasach utracił swoją wielkość i był czczony jako bóstwo pogody.

Irmin – germański bóg wojny, czczony jako słup – kolumna, zwana Kolumną Świata. Po każdym zwycięstwie Germanie składali mu ofiary. Podczas chrystianizacji terytoriów opanowanych przez armię Karola Wielkiego, kolumny te zostały zniszczone.

Isztar - jedna z głównych bogini Babilonii i Asyrii. Uważana była za boginię wojny, płodności i miłości. Jej kult był także znany w Fenicji. Starożytni wierzyli, że utożsamia ona dwa oblicza planety Wenus, rankiem, jako Poranna Gwiazda, przyprowadza kochanków do swojego łoża aby świętować, wieczorem zaś, jako Wieczorna Gwiazda, przynosi nieszczęście w postaci miecza wojny. Z tego powodu bogini Isztar była patronka miłości i płodności u ludzi jak i zwierząt, łącząc wszystkie istoty w aktach miłosnych. Ponieważ Isztar sama była rozwiązłą boginią, dlatego kobiety lekkich obyczajów traktowały ją jako swoja patronkę. Istniał związany z nią kult poświęconych prostytutek. Jako bogini wojny patronowała ona żołnierzom mezopotamskim w ich częstych wojnach. W czasie bitwy stała ona na plecach lwa trzymając w rękach łuk i strzały. W czasie walki ujawniał się jej porywczy i kapryśny charakter. Także nie jeden z wielu jej kochanków przepłacił życiem bliższe z nią kontakty.

Jarri– anatolijski bóg zarazy i wojny.

Maru - maoryski bóg wojny, współtwórca człowieka i dowódca niebieskich zastępów. Jest inicjatorem kłótni, zazdrości i wszelkich zatargów. Maru nauczył boga Tawhaki sztuki śpiewania oeaz rzucania czarów paraliżujących jego wrogów. Gdy wielki człowiek - wódz, modli się do Maru i odśpiewa właściwy hymn), bóg może do niego dołączyć w bitwie i tak w ten sposób zdecydować o walce na jego korzyść. Hawajska nazwa tego bóstwa to Ku.

Menhit (“Ta która przeprowadza rzeźnie”)– egipska bogini wojny w postaci lwicy. Czczona była zwłaszcza w Górnym Egipcie.

Menthu – egipski bóg wojny. Przedstawiany był w postaci ludzkiej z głową jastrzębia.

Mentu – egipski bóg wojny i zwycięstwa. Był popularny w okresie Średniego i Nowego Państwa. Przedstawiany był w postaci ludzkiej z głową sokoła. Jego atrybutami był topór i łuk.

Mars – rzymski bóg wojny. Zanim stał się jednym z głównych bogów Rzymian, był bóstwem praindoeuropejskim, które u Latynów, Umbrów i Ostków odbierało część także pod imieniem Mames i Mavors. U italskich ludów był on bogiem walki i grabieży. Rzymianie w pierwszy wiekach swojej państwowości nie wznosili mu żądny świątyń w obrębie Rzymu, z obawy przed nim.
Symbolem Marsa była dzida, która przechowywano w przybytku najwyższego kapłana na rynku. Rozpoczynając wojnę poruszano nią, wypowiadając słowa: Mars vigila! (Marsie czuwaj!). Od jedno imienia pochodzi też nawa miesiąca – marzec (Martitus, czyli Marsowy), czyli czas wyruszania na wojnę po okresie zimy.
Mars utożsamiany był w greckim Aresem.

Mextli - bóg wojny Mexików (Azteków) (stąd nazwa kraju), częściej nazywany Huitzilopochtli. Setki ludzi były oferowane mu corocznie jako ofiary. Mexitli był bogiem wojny i burz. Legenda mówi, że urodził się w pełni uzbrojony.

Minerwa – etruska i rzymska bogini-wojowniczka, żona Marsa. Wyobrażano ją sobie jako postać w hełmie, zbroi i z dzidą i egidą (tj. tarczą) w ręku. Mity italskie nazywały ją Nerio, czyli Mężna, uchodziła bowiem za uosobienie odwagi w boju. Rzymianie utożsamiali ją z grecką Ateną, w związku z czym byłą również opiekunką wszelakich rzemiosł i umiejętności oraz nauczycieli i szkół.

Mixcoatl - aztecki bóg polowania i wojny, bóstwo gwiazdy polarnej. Czasem jest inną formą boga Tezcatlipoca, jak wtedy, gdy się pierwszy raz wskrzesił ogień za pomocą firmamentu (obracające się wokół jego osi).

Morrigan (,,Królowa Demonów") – celtycka bogini wojny i płodności. Często utożsamiana z krukiem. Miała pojawiać się na polach bitew i napawać się widokiem przelewanej tam krwi. Nazywano ją też Nemain (,,Panika") albo Badb Catha (,,Kruk Bitwy").

Nanaja – sumeryjska i akkadyjska bogini wojny i seksu. Jej kult był dotarł również do Iranu i Syrii.

Neit - egipska bogini łowów i wojny. W typowych przedstawieniach Neith jest przedstawiana jako srogie bóstwo, kobieta nosząca czerwoną koronę Dolnego Egiptu, czasami trzymająca lub używająca łuku i strzał oraz tarczy, w innych - harpuna.
W rzeczywistości Neit była o wiele bardziej złożoną boginią niż jest to powszechnie znane, a o jej prawdziwej naturze starożytne teksty jedynie napomykają: w celu zachowania tajemnicy starożytni Egipcjanie narzucili jej religijne milczenie, stosując eufemizmy i aluzje, a często opierając się jedynie na symbolach. Była także, np. opiekunką kobiet i małżeństw.
Ta egipska bogini wojny, miała tworzyć broń wojowników i strzec ich ciał po śmierci.

Neiro - rzymska bogini wojny. Często utorzsamiana była z Belloną i Minerwą.

Nike - grecka skrzydlata bogini zwycięstwa. Była opiekunem sportowców i wojowników.

Ninurta (“Władca Świata”) - sumeryjski bóg wojny, grzmotów, płodności, deszczu, kanałów. Centrum jego kultu było miasto Nippur. Często przedstawiany był z mieczem sierpowym w ręku i łukiem.

Odyn - główny bóg w mitologii nordyckiej, w tym także wojny i wojowników. Opisywany jako mądry, jednooki starzec, Odyn posiadał zdecydowanie najbardziej zróżnicowane cechy spośród wszystkich bogów i nie był tylko bóstwem wzywanym, gdy przygotowywana była wojna (wówczas udzielał rad i rozdawał specjalne dary), ale także opiekował się poezją, zmarłymi i magią.
W południowych i zachodnich źródłach germańskich to właśnie Odyn decydował o tym, czy bitwy lub poszczególni wojownicy odniosą zwycięstwo, czy też zakończą bój w inny sposób. Walkirie - kobiety-wojowniczki - przynosiły ciała wojowników zabitych w bitwie do jego specjalnego raju Valhalli; wojownicy ci znani są jako Einherjerowie i podczas Ragnarök staną się siłą uderzeniową Odyna przeciwko nadciągającym siłom podziemnego świata.
Mimo swego ponurego wyglądu nigdy nie był przedstawiany jako wojownik (w przeciwieństwie do Thora). Odyna można było rozpoznać po jego nakryciu głowy i płaszczu, długiej brodzie i tylko jednym oku. włócznia Gungnir jest jednym z jego głównych atrybutów. Inne atrybuty to pierścień Draupnir, z którego co dziewięć nocy wykapuje osiem nowych pierścieni, ośmionożny koń Sleipnir oraz dwa kruki - Huginn ("Myśl") i Muninn ("Mądrość").

Onuris – jeden z wielu bogów wojny w Egipcie. Był patronem armii egipskiej. Popularność zyskał od czasów panowania XII dynastii.

Resef (“Ogień, Plaga”) - fenicki bóg błyskawic i zaraz. Egipcjanie uważali go również za boga wojny. Był portretowany z tarczą, pałką lub błyskawicą. Jego symbolicznymi zwierzętami był sęp i gazela.

Sakhmet - egipska niszczycielska bogini związana z wojną i boską zemstą. Jej imię oznacza "Mocna". Przedstawiana jako kobieta z głową lwicy. Jej głównym ośrodkiem kultu była stolica Starego Królestwa, Memphis. To właśnie tam, była czczona jako członek boskiej triady z mężem Ptahem i synem Nefertum. Czczona była również w Luksorze. Według mitologii egipskiej znana była jako "Niszczycielka Ludzkości". Sakhmet była "Okiem Re", mściwym przeciwieństwem zazwyczaj życzliwej ludziom bogini Hathor. Re wysłał Sakhmet aby zabijać śmiertelników, którzy spiskowali przeciwko niemu. Bogini tak entuzjastycznie wykonywała swoje zadanie, że omal nie zabił wszystkich ludzi. Re aby temu zapobiec dał jej do picia duże ilości piwa, które zostało zabarwione kolorem krwi aby zmylić boginkę. Nietrzeźwy bogini musiał zaprzestać rzezi i ludzkość została ocalona. Sakhmet - jak wierzono - towarzyszyła faraonom w walce. Królowie na wojnie byli opisywani jako Sakhmet w furii, i bogini wspomaganiem ich strzelając strzałami w wrogów. Była też "Panią Zarazy", który mogła spuścić na ludzi i zwierzęta plagi i choroby. Była również czczony jako uzdrowicielka z tych dolegliwości, która sama zesłała na Ziemię.
Według mitologi egipskiej znanna była jako "Niszczycielka Ludzkości". Sakhmet była "Okiem Re", mściwym przeciwieństwem zazwyczaj życzliwej ludziom bogini Hathor. Re wysłał Sakhmet aby zabijać śmiertelników, którzy spiskowali przeciwko niemu. Bogini tak entuzjastycznie wykonywała swoje zadanie, że omal nie zabił wszystkich ludzi. Re aby temu zapobiec dał jej do picia duże ilości piwa, które zostało zabarwione kolorem krwi aby zmylić boginkę. Nietrzeźwy bogini musiał zaprzestać rzezi i ludzkość została ocalona.
Sakhmet - jak wierzono - towarzyszyła faraonom w walce. Królowie na wojnie byli opisywani jako Sakhmet w furii, i bogini wspomaganiem ich strzelając strzałami w wrogów. Była też "Panią Zarazy", który mogła spuścić na ludzi i zwierzęta plagi i choroby. Była również czczony jako uzdrowicielka z tych dolegliwości, która sama zesłała na Ziemię.

Segomo - galijski bóg wojny i zwycięstwa.

Septu - egipski bóg wojny. Był nazywany Panem Wschodu. Jako bóg tego kierunku, Septu chronił egipskie posterunki wzdłuż granic wschodniej i pomagał faraonom kontrolować mieszkańców tych regionów.

Set - egipski bóg burz, pustyni, świata zmarłych, chaosu, ucieleśnienie wrogości, a nawet wręcz zła. Jego posąg, często, towarzyszył armii egipskiej w czasie kampanii wojennych. Jako bóg pustyni chronił karawany, podróżujące przez pustynię, ale powodował także burze piaskowe. Doprowadzało to do konfliktów z jego własnym bratem, bogiem płodności Ozyrysem. Według mitologii walka Seta z Ozyrysem o prymat nad Egiptem i bogami, a później konflikt z bogiem Horusem doprowadziła do ostatecznej jego klęski. Ważne sanktuarium Seta znajdowało się w Ombos w Górnym Egipcie, w miejscu jego rzekomych narodzin. Było to również centrum jego kultu. Kult ten był również znany w północno-wschodnim rejonie delty Nilu. Wojowniczy Hyksosi uznawali go jako jednego z ważniejszych bogów. Wybrali oni Seta (władcę Delty i opiekuna cudzoziemców) na główne bóstwo i swojego patrona.
Ważne sanktuarium Seta znajdowało się w Ombos w Górnym Egipcie, w miejscu jego rzekomych narodzin. Było to rówież centrum jego kultu. Kult ten był również znany w północno-wschodnim rejonie delty Nilu. Wojowniczy Hyksosi uznawali go jako jednego z ważniejszych bogów. Wybrali oni Seta (władcę Delty i opiekuna cudzoziemców) na główne bóstwo i swojego partona.

Światowit - słowiański bóg wojny, przeznaczenia, zbiorów. Posiadał cztery głowy na palu - kolumnie, skierowane w cztery strony świata. Głowy owe utożsamiały powietrze, wodę, ogień i ziemię.

Tanit - kartagińska i berberyjska bogini wojny i płodności. W Fenicji jej odpowiedniczką była Isztar. Niektórzy naukowcy twierdzą, że składano jej ofiary z dzieci.

Teutates – celtycki bóg wojny, płodności i bogactwa czczony zwłaszcza w Galii. W celu jego przebłagania Celtowie składali mu ofiary ludzkie.

Thor - nordycki bóg grzmotów, nieba i rolnictwa. Był ulubionym bogiem wojowników nordyckich, nie tylko jako syn Odyna, wodza bogów, i jego konsorty - Jord (Ziemi), ale także za swoją wojowniczą naturę, wyczyny i funkcje: był obrońcą Asgardu, królestwa bogów, i Midgardu, królestwa ludzi, i jest kojarzony przede wszystkim z ochroną poprzez wielkie czyny zbrojne polegające na zabijaniu olbrzymów. Thor skazany jest na śmierć w Ragnarök, końcu świata i zmierzchu bogów, ale umiera dopiero po zabiciu wielkiego węża swoim potężnym młotem Mjollnirem, umierając od jego trucizny; jego synowie Magni i Modi przeżywają Ragnarök wraz z niewielką liczbą innych bogów i dziedziczą jego młot, którego używają do przywrócenia porządku.

Trygłów – trzygłowy słowiański bóg wojny, czczony głównie wśród Słowian zamieszkujących tereny przy Morzu Bałtyckim. Trzy głowy reprezentowały Ziemię, Niebo i Świat Podziemny.

Tyr – północnogermański bóg wojny i sprawiedliwości z dynastii Azów. Prekursor Odyna. Uważany był za najodważniejszego z bogów.

Wadd– jeden z pięciu bogów staroarabskich wymienionych w Koranie. W jemeńskiej mitologii uważany był za bóstwo księżyca, występujące jako mężczyzna z mieczem, kopią, łukiem i kołczanem.

Woden - wódz bogów anglosaskich był Woden. Był anglosaskim odpowiednikiem Odyna. Podobnie jak nordycki Odyn, Woden był związany z wojną. Anglosascy wojownicy składali mu hołd przed bitwą, by zyskać jego ochronę na polu walki i przychylność, aby wzmocnił ich broń i kierował ich włóczniami.
Włócznia była świętą bronią Wodena i często jest on przedstawiany właśni w ręku z nią.
Dzień nazwany jego imieniem to środa lub jak kiedyś mawiano, dzień Wodena.

Wurukatte prohetycki bóg wojny, czczony w Azji Mniejszej. Hetyci utożsamiali go z Zaboabą, bogiem wojny zapożyczonym od Akkadów.

Zababa – pierwotnie akadyjski bóg wojny, współmałżonek bogini Isztar. Był opiekunem miasta Kish. Po pojawieniu się Hetytów lud ten zaadoptował tego boga do swojego panteonu, gdzie nadano mu imię Astabis.

Zroya - słowiańska wojenna bogini-dziewica. Ściśle związana z Perunem lub jego różnymi wcieleniami.