rmia perska oparta była na świetnej kawalerii. Kawalerzyści perscy zwycięsko walczyli z różnymi wrogami, rozszerzając granice państwa do rozmiarów nieznanych dotychczas w historii. W toku wszechstronnego i długiego szkolenia młodzi Persowie stawali się także bardzo dobrymi łucznikami. Perska elitarna gwardia, Nieśmiertelni, była natomiast jedną z najsławniejszych straży przybocznych w historii. Również liczebność perskiej armii niemal nie miała sobie równych w ówczesnym świecie.
Persowie byli częścią koczowniczych ludów indoeuropejskich – Ariów, którzy w połowie II tysiąclecia, w wyniku wielkich migracji etnicznych znaleźli się w granicach dzisiejszego Iranu. Koczownicy owi zaczęli wchodzić w służbę miejscowych ludów nieznanego pochodzenia, aby ostatecznie zająć ich miejsce. Około roku 1200 Ariowie podbili miejscową ludność. Wraz z Persami przybyły inne spokrewnione z nimi plemiona, Medowie (zachód), a później – Baktrowie, Partowie i Sogdowie (środkowa i wschodnia część Iranu). Persowie osiedlili się nad Zatoką Perską, żyjąc w obwarowanych miejscach. Jednym z głównych zajęć nowych irańskich plemion, które miały charakter wojowniczych drużyn skupionych wokół naczelników plemiennych, były wyprawy łupieskie do bogatej Mezopotamii. Już wówczas bardzo ważną rolę odgrywały oddziały lekkiej konnicy uzbrojone w żelazne miecze, sztylety i piki. Działalność ta została mocno ograniczona za sprawą Asyrii, która w okresie Nowego Państwa doszła do szczytu potęgi. Asyryjczycy podejmowali szereg wypraw odwetowych w głąb Iranu, zadając, zwłaszcza Medom, ogromne straty. Ostatecznie zjednoczeni sojuszem Medowie i Babilończycy zdołali, po kilku latach walk, zniszczyć ostatecznie imperium asyryjskie (607 r.). Początkowo Medowie, jako najsilniejsze plemię, mieli władzę zwierzchnią nad innymi plemionami irańskimi. Wódz każdego plemienia przed rozpoczęciem wojny przyprowadzał własne oddziały piechoty i jazdy, które następnie dzielono na taktyczne jednostki, zgodnie z noszoną bronią. Ostatecznie Persowie pod wodzą rodu Achemenidów, uzależnili blisko spokrewnionych z nimi Medów, przejmując kontrolę nad wszystkimi plemionami irańskimi. W miejsce dotychczasowej elity medyjskiej powstała elita medyjsko – perska, a nowe państwo wkroczyło na drogę wielkich podbojów. Ważnym wydarzeniem w historii Persów było opanowanie cywilizowanego Elamu (ok. 600 r.). Zwiększyło to ogromnie terytorium państwa o żyzne tereny oraz odegrało ogromną rolę w formowaniu się państwowości i kultury perskiej. Persowie, pod wodzą Cyrusa Wielkiego (558-529), zdołali następnie zdobyć ogromne tereny, począwszy od Babilonii (539 r.) i Lidii (546 r.), a zakończywszy na Egipcie (525 r.) i ogromnych połaciach na wschód od Iranu (za jego następców). Przewaga nad innymi plemionami i państwami wynikała w dużej mierze z liczebności armii perskiej. Ogromną rolę w walce odgrywała nowa taktyka, wykształtowana w czasie długoletnich wędrówek, polegająca na zmasowanym użyciu konnicy, uzbrojonej w łuki i dzidy. Oddziały kawalerii zostały ogromnie rozbudowane (dotychczas stanowiły 20 procent armii).
|
|
|
- granice państwa
- krainy i państwa
- stolice i ważne miastaStruktura armii
Główna armia perska (Spada), złożona była głównie z Persów i spokrewnionych z nimi ludów - Medów, Partów, Baktrów oraz Sogdów. Im bliżej spokrewniony z Persami lud, tym większy kontyngent wojskowy był zobowiązany dostarczyć. Największy kontyngent dostarczali więc Medowie, a następnie inne wschodnioirańskie ludy. W zamian ich danina była znacznie niższa, niż ludów, które nie dostarczały wojsk. Łącznie, do skarbca królów perskich wpływało rocznie około 400 tysięcy kilogramów drogocennych kruszców, jak złoto i srebro. Dochody te częściowo przeznaczano na utrzymanie wojska. Oddziały armii imperialnej stacjonowały w Persji właściwej oraz jako garnizony w ważniejszych miastach podbitych krain. Dowodzili nimi niezależni od satrapów (gubernatorów prowincji) dowódcy. Poszczególni satrapowie posiadali tylko nieliczne oddziały w postaci straży pałacowej. Nie posiadali jednakże własnych, miejscowych oddziałów z obawy przed buntami, które często trapiły państwo. Dopiero w czasie potrzeby powoływano pod broń inne ludy, które dostarczały odpowiedniej ilości rekrutów. Możliwości mobilizacyjne imperium były więc ogromne. Teoretycznie Persowie mogli, według niektórych obliczeń, powołać jednorazowo 1 milion żołnierzy (przy około 40-milionowej ludności). W rzeczywistości liczebność armii perskiej nigdy, wbrew temu, co opisywali historycy starożytnej Grecji, nie była tak ogromna. Również mobilizacja była stosunkowo powolna (nawet do 1 roku). Kampanie wojenne rozpoczynano głównie wczesną wiosną. Wojska poruszały się dosyć wolno, gdyż zgodnie ze zwyczajem perskim, wielu uprzywilejowanych żołnierzy miało prawo zabierania ze sobą na kampanie wojenne żony, konkubiny i służbę. Spowalniało to bardzo marsz wojsk, za którymi ciągnęły się cywilne tabory. Znacznym ułatwieniem dla armii był jednak system dróg (tzw. drogi królewskie), oplatający państwo perskie, które, choć nie były brukowane, pozwalały na przemieszczanie licznych taborów i maszyn oblężniczych. Obozowiska armii stawiano na płaskim terenie. W przypadku bliskiej odległości do armii wroga, obóz otaczano głębokim rowem oraz workami z piaskiem i różnymi zaporami.
Przed bitwą obradowała rada wojenna, która ustalała plan działania. Walkę rozpoczynali łucznicy, których zadaniem było wprowadzenie zamieszania w szeregach wroga. Za nimi postępowała piechota, a na flankach jazda. Taktyka ta sprawdzała się w starciach z wojskami azjatyckimi, nie była jednak skuteczna w walce z ciężkozbrojnymi Grekami czy Macedończykami. Dowódca znajdował się w centrum, najlepiej na uwidocznionym miejscu, co ułatwiało kierowanie bitwą i wydawanie rozkazów. Do kontrolowania używano sztandarów, które różnicowały poszczególne oddziały. Perscy dowódcy, zgodnie z miejscowym zwyczajem, walczyli niejednokrotnie osobiście w walce. Wielu z nich przypłaciło to życiem. Zwyczaj ten niósł ze sobą spore niebezpieczeństwo, gdyż, choć osobiście odważni Persowie mieli zwyczaj ucieczki z pola bitwy po śmierci dowódcy. Po zwycięskiej bitwie jeńcy pokonanego wroga traktowani byli bardzo pobłażliwe i z respektem (w przeciwieństwie do okrutnych Asyryjczyków czy nawet Egipcjan). Dowódcy i arystokraci pokonanego wroga byli traktowani z należnymi ich stanowisku honorami. Jeńców uwalniano z reguły po kilku dniach. Nawet buntownicze plemiona, choć przesiedlane, mogły rozpocząć nową pracę i życie w nowych siedzibach.
Organizacja wojska oparta była na systemie dziesiętnym: 10 żołnierzy tworzyło kompanię, 10 kompanii 1 batalion, 10 batalionów 1 dywizję, 10 dywizji 1 korpus. Na czele tak zorganizowanej armii stał władca, Król Królów, ewentualnie jego krewniak lub któryś z wpływowych satrapów. Żołnierze perscy byli bardzo dobrze wyszkoleni. Trening zaczynał się już w wieku nastoletnim. Młodzi Persowie zobowiązani byli do uczęszczania do szkół, gdzie uczono ich podstaw sztuki wojennej: posługiwania się (pieszo, jak i konno) łukiem, rzutu oszczepem, walki dzidą, sztuki stróżowania, pływania, opieki nad końmi, maszerowania po trudnym terenie i klimacie, przygotowania posiłku i naprawy broni. Trening trwał 10 lat. Od 20 do 50 roku życia Persowie byli pełnoprawnymi żołnierzami. Hasłem przewodnim każdego żołnierza było: “Jedz dobrze, strzelaj prosto i mów prawdę”.
Jazda konna
Persowieposiadali bardzo dobrą jazdę, która była też najliczniejszą wówczas na świecie. Posiadali również do dyspozycji różne rodzaje koni, które dostarczane były przez satrapów: medyjskiego, baktryjskiego i cylickiego, jako ich roczny trybut. Szczególnie cenionym typem był koń medyjski, znany ze swej wytrzymałości i siły. Jeźdźca uzbrojono w dwie lekkie dzidy (palta), jedna do rzucania, druga do walki wręcz; krótki miecz, kopis (zapożyczony z Grecji), służący do cięcia. Tarcze z plecionki i skóry nie były powszechne wśród jazdy. Jeźdźcy perscy potrafili być też świetnymi łucznikami. Pomimo iż jazda atakowała wroga zmasowanymi siłami (szwadrony głębokie na kilka szeregów), to jednakże niejednokrotnie, główne jej zadanie ograniczane było do wciągnięcia przeciwnika do walki z własną piechotą, która miała dokonać pogromu. Jeźdźcy ubrani byli w kolorowe, przylegające do ciała tuniki i spodnie. Byli znacznie lepiej chronieni przez zbroję niż piechota, której nie było stać na drogie uzbrojenie. Wiele oddziałów posiadało zbroje łuskowe z brązu, zakładane pod tunikę. Walki z Grekami miały znaczny wpływ na wprowadzenie tego rodzaju ochrony. Jednym z najbardziej budzących grozę oddziałów byli konni łucznicy, którzy rekrutowali się głównie spośród Partów i Baktriów.
Rydwany wojenne
Istniały też oddziały wielbłądów (za Cyrusa Wielkiego) i rydwany z ostrzami zaczepionymi do osi kół (chociaż nie były aż tak liczne i popularne ze względu na koszt). Rydwany takie zaprzęgano w cztery konie. Były dość powszechnie stosowane za czasów Cyrusa. W późniejszym okresie rydwany dostarczano dla armii imperialnej przez satrapów, hinduskiego i libijskiego. W konkurencji z bardziej mobilną i szybszą kawalerią rydwany straciły na skuteczności i przydatności. Również piechota wykształciła sposoby na skuteczną walkę przeciwko szarży rydwanów. Bitwa z armią macedońską pod Gaugamelą (331 r.p.n.Ch.) stała się symbolicznym zmierzchem skuteczności rydwanów wojennych. Piechota Aleksandra Wielkiego utworzyła podkowę z własnych szeregów, w którą wjeżdżały rydwany. Długie sarrisy falangistów dokonały ostatecznego zniszczenia.
Uzbrojenie armii perskiej było różnorakie, zapożyczone głównie od Medów i Asyryjczyków, a także Scytów, Babilończyków, Asyryjczyków, Lidyjczyków i Egipcjan. Z czasem uzbrojenie uległo znacznej unifikacji.
Piechota
Podstawowym uzbrojeniem piechura stała się drewiana włócznia o metalowym grocie i spodzie, krótki miecz (akinakes) i łuk. Do najlepszych oddziałów piechoty należeli łucznicy i włócznicy, walczący ponad dwumetrowymi dzidami z żelaznym grotem. Oddziały piechoty składały się ponadto z oddziałów walczących toporami (głównie północni Irańczycy). Miecze nie były początkowo powszechne, ale i zarezerwowane dla bardziej elitarnych oddziałów. W późniejszym okresie wpływy greckie przyczyniły się do znacznego upowszechnienia tej broni.
Żaden z oddziałów perskich nie był chroniony zbroją. Niewielkiej ochrony dostarczały pikowane płócienne stroje. Wyjątkiem były kontyngenty egipski i babiloński, które jako jedyne posiadały chronioną zbroją piechotę. Obce kontyngenty walczyły też własnym stylem i specyficznym uzbrojeniem. Jedyną ochroną dla lekkozbrojnej piechoty były wiklinowo - skórzane tarcze: mała, półksiężycowa (gerron) lub duża, prostokątna (spara), za którą chroniła się, tworząca z tarcz mur, piechota.
Władcy perscy, zdając sobie sprawę z braku ciężkozbrojnej piechoty, próbowali temu zaradzić, wprowadzając elementy uzbrojenia greckiego (np. tarcza hoplon z drewna obitego brązowymi płytkami), lub rekrutując tysiące najemników greckich.
Łucznicy
Łucznicy walczyli za pomocą średniego (1 metr), drewnianego z elementami rogu, łuku. Strzały wykonane zostały z trzciny i posiadały brązowe lub metalowe groty. Skuteczny zasięg łuku wynosił około 150 metrów. Słabością tego typu broni była lekkość strzał, które nie były w stanie przebić pancerzy ciężkozbrojnych hoplitów. Ochronę dostarczała duża, prostokątna tarcza, którą łucznik osadzał pionowo w ziemi. Wielu bardzo dobrych łuczników rekrutowano wśród spokrewnionych z nimi Scytami, którzy służyli również jako instruktorzy w armii perskiej. Łucznicy na ogół pełnili nadrzędną funkcję w taktyce walki armii perskiej. Ich zadaniem było wprowadzenie zamieszania gradem strzał w szeregach armii przeciwnika.
Nieśmiertelni
Armia perska posiadała elitarne oddziały, rekrutujące się wyłącznie z najdzielniejszych synów arystokracji perskiej, medyjskiej i elamickiej. 1 tysiąc stanowił straż przyboczną władcy. Nosili włócznie o długości 2,5 metra ze spodami ze złotych jabłek. Kolejnych 9 tysięcy tego elitarnego korpusu tworzyli włócznicy, mający włócznie z końcówkami srebrnych owoców granatu. Dodatkowym uzbrojeniem gwardzistów był łuk składany (kompozycyjny), noszony na ramieniu (np. Medowie nosili łuki na biodrze), oraz tarcza, która początkowo była okrągła, a następnie w kształcie zbliżonym do półksiężyca. Grecy nazwali ten oddział “Nieśmiertelnymi”, gdyż zawsze ich liczba równa była 10 tysiącom. Żołnierzy, którzy ginęli lub w wyniku choroby byli niedostępni, natychmiast zastępowano innymi, dla których służba w “Nieśmiertelnych” była ogromnym zaszczytem. W późniejszym okresie, od gwardzistów wymagano również prawdziwej religijności w duchu nauk proroka Zaratustry. Gwardziści mieli prawo zabierania ze sobą na wyprawy wojenne – żon i konkubin.
Technika oblężnicza
Persowie stosowali różne techniki i metody oblężnicze w zależności od sił obronnych wrogiego miasta i własnej liczebności. Okazjonalnie stosowano, zapożyczone od Asyryjczyków, tarany i wieże oblężnicze. Z reguły jednak stosowano ziemne nasypy, które, po osiągnięciu odpowiedniego pułapu, wykorzystywane były, przez szturmujące miasto oddziały, do przedostania się na mury. Czasami podkopywano mury i tworzono tunele, które wzmacniano drewnianymi palami, następnie podpalano, a które w konsekwencji zawalały się wraz z częścią podkopywanych murów (słynna metoda asyryjska).
Władcom perskim nigdy nie udało się stworzyć armii, która byłaby na tyle ciężkozbrojna, aby przeciwstawić się skutecznie armiom zachodnich państw. Ciągłe bunty, mimo tolerancyjnej polityki rządowej, osłabiały państwo. Persja nie potrafiła również stawić czoła inwazji armii macedońskiej Aleksandra Wielkiego.
Ciekawostki wojskowe rodem z Persji...
Jak powinna brzmieć prawidłowa nazwa perskich Nieśmiertelnych?
Armia perska posiadała elitarne oddziały gwardii królewskiej, Towarzyszy, rekrutujące się wyłącznie z najdzielniejszych synów arystokracji perskiej, medyjskiej i elamickiej. Grecy nazwali ten oddział “Nieśmiertelnymi”. Nazwa ta wywodzi się od historyka greckiego Herodota, który błędnie zinterpretował perskie słowo Anusiya (Towarzysz) ze słowem Anausa (Nieśmiertelny). Właściwa nazwa perskiej gwardii powinna więc brzmieć Towarzysze.
Kobiety-wojowniczki
Kobiety w okresie panowania dynastii Achemenidów również służyły w perskiej armii... jak również z wojowały przeciwko Persom...
)
Klęski (
)