Perski król i ... szachy oraz ... raj


Rzeczywisty tytuł starożytnych władców perskich brzmiał Xšâyathiya Xšâyathiyânâm, co znaczyło "król królów". Stało się tak, ponieważ królowie perscy chcieli utrzymywać w bezwzględnym posłuszeństwie swoich poddanych i pokazać, że znacznie przewyższają lokalnych władców prowincji zwanych satrapami. Cyrus Wielki był pierwszym władcą, który użył tego tytułu w VI wieku p.n.Ch. Tytuł pozostał w użyciu nawet w czasach średniowiecza, gdy w Persji rządziły dynastie islamskie.

Słowo "szach mat" pochodzi od perskiego zwrotu "Shah Met", co oznacza "król nie żyje".

Słowo "paradise" - dla znających język angielski - oznaczające raj - pochodzi od starożytnej perskiej nazwy "pary-daezi", co oznacza "zadbany, piękny ogród". Ponieważ trudno było utrzymać luksusowe parki w surowym irańskim klimacie, były one postrzegane jako coś niezwykle imponującego. Główną funkcją tych rajskich ogrodów, jak były one zwane, było schronienie przed płonącym słońcem zarówno ludzi, jak i zwierząt. To sprawia, że połączenie ich w ludzkim odbiorze z niebem było jak najbardziej odpowiednie dla ówczesnych ludzi.

Edukacja młodych Persów


Starożytni Persowie byli dość surowi, jeśli chodzi o rodzicielstwo, przynajmniej wśród kasty arystokratycznej. Mówi się, że młodzi chłopcy nie widzieli swoich ojców aż do 5 roku życia, a następnie przechodzili przez wymagający systemy edukacji mający na celu nauczenie ich trzech ważnych lekcji: jazdy konno, używania łuku i mówienia tylko prawdy. Nauka tychże umiejętności kończyła się w 20 roku życia, kiedy adepci rozpoczęli pełne szkolenie wojskowe, trwające do 24 wiosny.

Dla Persa kłamstwo było jednym z podstawowych grzechów. W społeczeństwie nie tylko uznano to za najbardziej haniebny czyn, jaki można było uczynić, ale istnieją dowody na to, że w niektórych skrajnych przypadkach, za łganie, groziła kara śmierć.

Kobiety wojowniczki


Kobiety w okresie panowania dynastii Achemenidów mogły również służyć w wojsku. Najbardziej znaną kobietą-wojownikiem z tej epoki jest Artemizja I z Karii, która żyła za panowania Kserksesa I. Była admirałem perskiej floty w bitwie pod Salaminą w 480 r. p.n.e., znaną ze swej odwagi i umiejętności,. Tak była podziwiana przez Kserksesa I, że po bitwie dostąpiła zaszczytu eskortowania jego synów w bezpieczne miejsce.

Innymi godnymi uwagi wojowniczkami Achemenidów były Pantea Artesbod, która żyła za panowania Cyrusa Wielkiego i, wraz z mężem, przyczyniła się do zorganizowania elitarnej jednostki wojskowej 10 000 perskich Nieśmiertelnych. Inna paniami-żołnierzami były Artunis (l. ok. 540-500 p.n.e.), dowódczyni w armii, ceniona za odwagę w bitwie i umiejętności dowódcze, oraz Youtab Aryobarzan (zm. 330 p.n.e.), która służyła w armii i poległa wraz ze swym bratem Ariobarzanesem (l. 386-330 p.n.e.), broniąc Persji przed żołnierzami Aleksandra Wielkiego.

Kobieta była przyczyną śmierci wielkiego Cyrusa

Cyrus podczas swoich rządów wygrał wiele bitew i pokonał wielu najpotężniejszych ludzi swoich czasów, jednak jego nemezis okazała się królowa Tomyris, władczyni Masagetów, konfederacji koczowniczych plemion, które żyły na wschód od Morza Kaspijskiego.

Początkowo wojna nie przebiegała pomyślnie dla Tomyris i Masagetów. Cyrus zniszczył ich armię, a syn Tomyris, Spargapises, popełnił samobójstwo ze wstydu. Pogrążony w żałobie Tomyris zebrał kolejną armię i po raz drugi wyzwał Cyrusa do walki. Cyrus wierzył, że kolejne zwycięstwo jest pewne i przyjął wyzwanie, ale w następstwie tego spotkania Tomyris wyszedł zwycięsko.

Powyższej historia ma swoją pikanterię: zanim wybuchła Cyrus zaproponował władczyni Massagetów małżeństwo i przymierze. Nie trzeba dodawać jaka była odpowiedź królowej.

Ach. Kim był Cyrus?

- włacdą znanym z tolerancji religijnej i politycznej oraz prostolijności. Zjednoczył Persów a następnie uzależnił Medię i szereg innych państw. W ogromnym Impeium Perskim, którego był twórcą, wprowadził system satrapi, osadzając w nich namiestników. Wprowadził również, bardzo liberalny jak na owe czasy, system praw (tzw. cylinder Cyrusa), uchodzący za pierwszy zbiór praw człowieka. Lata jego panowania to 550-529.

Kilka słów o samym państwie


W pewnym momencie Imperium Perskie kontrolowało prawie obszar połowy całego świata. Około 480 r. Persję zamieszkiwało blisko 50 milionów z około 112,4 miliona ludzi na całej planecie, co stanowi 44% wszystkich ludzi żyjących w tym czasie. Odsetek ten jest najwyższy w historii.

Imperium Perskie było prawdziwym imperium wielopaństwowym. Miał też cztery stolice - Pasargadae, Babilon, Susę i Ekbatana, i był podzielony na wiele regionów administracyjnych zwanych satrapiami. Persja z systemem satrapy była wzorcowym państwem biurokratycznym, ponieważ gubernatorzy (satrapowie) byli wybierani przez samego króla królów i odpowiadali tylko przed nim. Satrapowie mieli również własnych urzędników państwowych, takich jak generałowie i prowadzący administrację aparat urzędniczy.

Pozycja niewolnika w państwie


Niewolnicy w okresie Achemenidów - i w całej historii starożytnej Persji - byli traktowani jak służba: otrzymywali wynagrodzenie za swoją pracę i mieli znacznie wyższy standard i jakość życia niż ludzi niewolni gdziekolwiek i kiedykolwiek indziej w starożytnym świecie. Zgodnie z prawem ustanowionym przez Dariusza I, niewolnicy nie mogli być bezkarnie maltretowani, bici ani zabijani, a ich właściciel niewolników, który tak by uczynił, ponosił taką samą karę, jak gdyby ofiara była wolnym mieszkańcem imperium.